Содержание
Әлемдік мәдениет тарихында Уильям Шекспир есімі сөз өнерімен тығыз байланысты ұлы тұлғалардың қатарында ерекше орын алады. Оның шығармашылығы еуропалық және жаһандық драматургияның дамуына зор ықпал етті. Бүгінде бұл ұлы ағылшын қаламгерінің пьесалары әлемнің түкпір-түкпіріндегі театрларда сахналанып, оның қанатты сөздері күнделікті сөйлеу тілімізге айналып кетті. Көптеген зерттеушілер Шекспирдің мұрасына сүйенбей қазіргі әдебиеттің бүгінгі биігіне жетуі екіталай екенін айтады. Осы құбылысты тереңірек түсіну үшін оның өмір жолы мен шығармашылығына, сондай-ақ ғаламдық танымал болу себептеріне назар аудару қажет.
Қысқаша өмірбаяны
Шекспирдің өмірі туралы нақты мәліметтер көп сақталмағанымен, негізгі деректер оның тағдырына шолу жасауға мүмкіндік береді. Уильям 1564 жылы Англиядағы Стратфорд-апон-Эйвон қаласында, қолөнерші Джон Шекспир мен Мэри Арденнің отбасында дүниеге келген. Жас кезінде болашақ драматург жергілікті мектепте білім алып, латын тілі мен риторика негіздерін меңгерген деп есептеледі. 1582 жылы ол өзінен сегіз жас үлкен Энн Хэтэуэйге үйленеді. 1590-жылдардың басында Шекспир Лондонға қоныс аударып, актер әрі драматург ретінде жұмыс істей бастайды. Кейінірек ол «Глобус» театрының иесі болып, «Лорд-камергер қызметкерлері» труппасының мүшесі атанды. 1616 жылы өмірден өткен Шекспир адамзатқа өлмес әдеби мұра қалдырды.
Шекспирдің әлем әдебиетіне қосқан үлесі
Шекспирдің рөлін асыра бағалау мүмкін емес – оның пьесалары, поэмалары мен сонеттері драматургияның, прозаның, поэзияның және тіпті философияның дамуына ықпал етті. Жазушы әлемге 30-дан астам пьеса, бірнеше поэма мен сонет сыйлады. Олардың арасында трагедиялар, комедиялар, тарихи хроникалар және романтикалық драмалар бар.
- Шекспир шығармаларында мораль, таңдау еркіндігі, адамгершілік мәселелері бұрын-соңды болмаған тереңдікпен көтерілді;
- драматург ағылшын тіліне жүздеген жаңа сөздер мен тіркестер енгізді, олардың көбі әлі күнге дейін қолданылады;
- оның туындылары күрделі құрылымымен, лиризм мен трагизмнің үйлесуімен, терең кейіпкерлерімен және көп қабатты диалогтарымен ерекшеленеді;
- Гамлет, Отелло, Ромео мен Джульетта секілді ұмытылмас бейнелерді қалыптастырды, олардың әрқайсысы белгілі бір адами қасиеттердің нышанына айналды;
- Шекспир шығармашылығы кейінгі ғасырлардағы ұлы жазушыларға, философтар мен суретшілерге күшті әсер етті.
Оның туындылары – заманауи және классикалық әдебиеттің түйісер тұсы. Әрбір дәуір өкілі шығармаларынан өзіне қажетті ой табады.
Әлемдік танымал болу себептері
Шекспирдің даңқы оның шығармаларының көркемдік деңгейімен ғана емес, адам табиғатының күрделі қырларын терең ашуымен де байланысты. Ол – Қайта өрлеу дәуірінің символына айналған тұлға. Пьесаларында гуманизм, ерік бостандығы мен адамның ішкі қайшылығы секілді идеялар айқын көрініс тапқан.
Бұл жазушының ғаламдық беделін қамтамасыз еткен негізгі себептерге назар аударсақ:
- Шекспирдің туындылары барлық заман үшін өзекті. Олар махаббат, қызғаныш, билік, сатқындық пен бақыт үшін күрес мәселелерін қозғайды. Әрбір оқырман кейіпкерлердің сезімінен өзін табады, өйткені олардың ішкі толғаныстары мәңгілік.
- Драматургтің тілі ерекше бейнелі және шұрайлы. Оның пьесаларында қанатты сөздер, каламбурлар, күрделі метафоралар көптеп кездеседі. Бұл Шекспирді тек театр үшін ғана емес, тіл мамандары үшін де қызықты тұлғаға айналдырады.
- Шекспир ұлттық ағылшын мәдениетінің қалыптасуына елеулі үлес қосты, шығармалары өзге ел жазушыларына да шабыт сыйлады. XIX–XX ғасыр классиктері оның адам бейнесін сомдау шеберлігінен үйренгенін мойындайды.
- Оның туындылары әлем әдебиетінің алтын қорына енді және білім беру жүйесінде оқытылады. Пьесалары мектеп пен университеттерде ғана емес, кино мен музыкалық туындыларға да негіз болды.
- Бұл драматургтің шығармалары әлі күнге дейін әлемнің әйгілі театрларында сахналанып, кино мен заманауи өнерде жаңа қырынан ашылып келеді. Бұл – оның шығармашылығының заманауи және шынайы екенін дәлелдейді.
Шекспир адамзаттың өзекті мәселелерін дәл болжауымен ерекшеленді. Оның туындылары жүздеген жыл өтсе де маңызын жоғалтқан жоқ.
Қазіргі оқырман үшін маңызы
Бүгінде де Шекспир шығармалары ақындарды, режиссёрлерді, музыканттар мен философтарды қанаттандырады. Оның кейіпкерлері – қазіргі заман адамына жақын, ал сюжеттері – өміршең әрі әсерлі. Драматургтің туындылары жаңа интерпретациялар мен мюзиклдерге, көркем және деректі фильмдерге негіз болып келеді.
- пьесаларды оқу әдеби талғамды жетілдіріп, ой-өрісті кеңейтеді;
- жазушы шығармашылығын зерттеу әрбір адам кездесетін күрделі моральдық таңдау мәселелерін түсінуге көмектеседі;
- оның сюжеттеріне үңілу тарихи сананы қалыптастырады;
- жазушы идеялары өнерді, ғылымды, қоғамдық ойды және жеке дүниетанымды байытады;
- классик шығармаларымен танысу кез келген дәуірге сай құндылықтарды бойға сіңіруге ықпал етеді.
Уақыт өткен сайын Шекспир мұрасы жаңа қырларымен ашылып, қоғамға тың ой тастайды.
Уильям Шекспирдің әлемдік мәдениетке қосқан үлесі шексіз. Ол драматургияны тек көңіл көтеру құралы емес, өмірдің мәні туралы терең ойға жетелейтін өнерге айналдырды. Шекспир мәңгілік құндылықтар арқылы адамдарды біріктіріп, әдебиеттің адамзат үшін маңыздылығын дәлелдеді. Бүгінде оның шығармалары әлемнің түкпір-түкпіріндегі миллиондаған адамдарға шабыт, ой және үміт сыйлайды.
