Мазмұны
Кейбір тарихи оқиғалар адамзат тағдырын түбегейлі өзгертеді. Екінші дүниежүзілік соғыста осындай шешуші сәттер аз болған жоқ, бірақ олардың ішінде Сталинград шайқасы ерекше орын алады. Бұл қанды ұрыста тек бір қала үшін күрес қана емес, бүкіл өркениет үшін болашақтың тағдыры шешілді. Гитлерлік Германияның алға жылжуы дәл осы жерде тоқтады, ал КСРО-ның Қызыл армиясы алғаш рет стратегиялық бастаманы өз қолына алды. Бұл мақалада біз осы шайқастың маңызын, оның себептерін және салдарын жан-жақты қарастырамыз.
Сталинград үшін күрестің себептері
Неміс басқыншылары үшін бұл қаланы алу тек әскери емес, саяси және символдық маңызға да ие болды.
- Сталинград өнеркәсіптік жағынан маңызды орталық еді, мұнда танктер мен қару-жарақ шығарылатын;
- қала Еділ өзенінің бойында орналасқандықтан, логистикалық тұрғыдан ерекше мәнге ие болды;
- қаланы жаулап алу Германияға Кавказдағы мұнай қорына жол ашатын еді;
- Сталин есімімен аттас қала болғандықтан, оны басып алу моральдық және үгіттік жеңіс болар еді.
Осы факторлардың бәрі бұл шайқасты Отан соғысының ең шеткі нүктесіне айналдырды.
Ұрыстың барысы және кезеңдері
Сталинград шайқасы 1942 жылдың тамызынан 1943 жылдың ақпанына дейін жалғасты. Ол Екінші дүниежүзілік соғыстағы ең қанды және қиратушы шайқастардың бірі саналады.
- Германия әскері қаланы оңтүстіктен қоршауға алып, әуеден шабуыл жасай отырып, жаппай бомбалау жүргізді. Бұл кезеңде қалада бейбіт тұрғындар да көптеп қаза тапты.
- Кеңес жауынгерлері үйлер мен көшелер үшін шайқаса отырып, барынша қарсылық көрсетті. Әсіресе, Трактор зауыты мен Мамаев қорған үшін күрес ерекше қатал болды.
- 1942 жылдың қарашасында Қызыл армия «Уран» операциясын бастады. Бұл күтпеген қарсы шабуыл неміс әскерін қоршауда қалдырды.
- Генерал Паулюстің қол астындағы армия қоршауда қалып, азық-түлік пен оқ-дәріден тарыға бастады. Бірақ Гитлер бұйрық бергендіктен, олар соңына дейін берілуге рұқсат алмады.
- 1943 жылдың ақпанында неміс әскері толықтай тізе бүгіп, жеңіліс тапты. Бұл оқиға Төртінші рейхтың күйреуінің бастамасы болды.
Бұл шайқаста екі жақтан да миллионға жуық адам қаза тапты немесе жараланды, бірақ оның нәтижесі дүниежүзілік соғыстың бағытын өзгертті.
Жеңістің стратегиялық маңызы
Сталинград шайқасының нәтижесі тек бір майдан шебінің ауысуы емес, бүкіл соғыстың бетбұрысы болды.
- Германия алғаш рет ауқымды әрі шешуші жеңіліске ұшырады;
- фашистік армияның «жеңілмейтін» деген аңызы күйреді;
- антигитлерлік коалицияның өз күшіне сенімі артты, бұл келесі қадамдарға серпін берді;
- Кеңес әскері шабуылға шығып, жауды шығыс майданынан ығыстыра бастады.
Бұл оқиғадан кейін соғыстың бастамасы біржола Кеңес Одағына өтті.
Сталинград шайқасының тарихи сабақтары
Бұл шайқас тек әскери қимылдар ғана емес, бүкіл бір халықтың ерлігі мен рухының көрінісі болды.
- мыңдаған қарапайым сарбаздар мен тұрғындар адам сенгісіз төзімділік пен қайсарлық танытты;
- Кеңес әскерінің күтпеген маневрлері әскери тактиканың жаңа деңгейін көрсетті;
- шайқас жайлы жазылған романдар, түсірілген фильмдер және ескерткіштер ұрпақтар жадында мәңгі қалды;
- соғыс қасіретінің ауқымы адамдарды бейбіт өмірдің құндылығын тереңірек түсінуге мәжбүр етті.
Тарихта бұл шайқас батырлық пен төзімділіктің, стратегиялық ойлаудың, ал ең бастысы, ел үшін жанын құрбан етуге даяр ұрпақтың үлгісі болып қалды.
Сталинград шайқасы – бұл тек қанды соғыс эпизоды емес. Бұл – бүкіл әлемге қауіп төндірген зұлымдыққа қарсы тұрған халықтың ерік-жігерінің белгісі. Ол бір ғана қала үшін күрес емес, бүкіл өркениет үшін өткен күрестің көрінісі болды. Осы шайқастың арқасында тарихтың бағыты өзгеріп, азаттық үшін жол ашылды. Сталинград – ерлік пен үміттің символы ретінде жадымызда қала береді.
