Мазмұны
Ой — адамның психикалық өмірінің ажырамас бөлігі. Олар күнделікті шешім қабылдауға, көңіл-күй мен мінез-құлыққа әсер етеді. Кей кездері санада өздігінен пайда болатын және одан арылу қиынға соғатын ойлар мазалай бастайды. Мұндай мазмұндар адамның еркінен тыс туындап, оны алаңдатып, кейде ұйқыны да бұзуы мүмкін. Осындай жағдайлардың неден туындайтынын түсіну үшін ойлау ерекшеліктері мен ішкі эмоционалды фонға назар аудару қажет.
Навязчивті ой дегеніміз не
Навязчивті ойлар — адамның қалауына қарамастан санада қайта-қайта пайда болатын мазасыз идеялар, елестер немесе импульстер. Көбіне олар жағымсыз не қорқынышты сипатқа ие болады. Адам мұндай ойларды бөтен, орынсыз деп санайды, бірақ олардан арылу қиынға соғады.
- олар мазасыздық, қорқыныш немесе ұят сезімдерін қозғайды;
- көбінесе ішкі қысым мен күйзеліс тудырады;
- олармен күресу — керісінше, жағдайды ушықтырады;
- мұндай ойлар шындыққа сәйкес келмесе де, олар шынайы қауіп сияқты қабылданады;
- мұндай құбылыс тек психикалық бұзылыстарда емес, сау адамдарда да кездеседі.
Ойдың табиғатын түсіну оның пайда болуынан қорықпауға және дұрыс әрекет етуге мүмкіндік береді.
Навязчивті ойлардың пайда болу себептері
Мамандар бұл құбылыстың қалыптасуына бірнеше фактордың бірлесіп әсер ететінін айтады. Биологиялық, психологиялық және сыртқы жағдайлардың жиынтығы осыған себеп болуы мүмкін.
- Тұрақты мазасыздық адамның ойына қайта-қайта оралатын жағымсыз сценарийлерді туындатады. Алаңдаулы сана қауіпке қарсы күресуге дайын қалыпта болады. Бұл жағдайда ойлау қауіп іздеуге бағытталады, тіпті нақты қауіп болмаса да.
- Перфекционизм мен гипербақылау мінсіз болуға ұмтылысты қалыптастырады. Кемшілікке жол бермеуге тырысу кез келген бөтен ойды қауіпті етіп көрсетеді. Ми сол ойды қайта-қайта талдап, жағдайды бақылауда ұстауға тырысады.
- Іште жиналған эмоциялар мен орындалмаған қажеттіліктер саналы түрде шықпаса, санада навязчивті ой түрінде көрініс табады. Бұл психиканың көңіл бөлуді қажет ететін ішкі дабылы іспетті.
- Шаршау мен жүктеменің көбеюі ми қызметінің икемділігін төмендетеді. Энергия тапшылығында ойлау жүйесі әлсіреп, сырттан келген мазмұндарды сүзгіден өткізе алмай қалады. Бұл жағдай назойлы ойларға бейімділікті арттырады.
- Балалық шақтағы психологиялық жарақаттар тұрақты ойлау үлгілерін қалыптастырады. Өткенде шешілмеген эмоциялық мәселелер санадан кетпей, қайта-қайта санаға оралады.
Әр адамда бұл құбылыс әртүрлі көрініс табуы мүмкін, бірақ ең бастысы — ол өзгеріске бейім және түзетуге болатын жағдай.
Мұндай ойларға қалай дұрыс жауап беру керек
Навязчивті ойлардың өзі қауіпті емес, бірақ оларға деген қатынас адамның ішкі күйіне әсер етеді. Онымен күреске түскен сайын, ол күшейе түседі. Сондықтан дұрыс тәсілді қалыптастыру аса маңызды.
- ойға абсолютті маңыз бермеу керек;
- олардың кез келген адамда пайда болуы мүмкін екенін түсіну қажет;
- зейінді күреспестен басқа бағытқа ауыстыруға үйрену керек;
- дене мен тынысқа бағытталған тәжірибелер көмегімен шиеленісті азайту пайдалы;
- егер жағдай күнделікті өмірге кедергі келтірсе, маман көмегіне жүгінген жөн.
Мұндай күй — қауіп емес, психиканың назар аударуды қажет ететін белгісі. Себептерді түсіну және ішкі сенімдермен жұмыс істеу бұл жағдайды жеңуге көмектеседі.
Навязчивті ойлар көбіне эмоционалды қысым мен ішкі сенімсіздік кезеңінде пайда болады. Олар адамның тереңдегі сезімдері мен шешілмеген мәселелерінің бейнесі. Ондай ойлармен күресудің орнына, олардың пайда болу себептерін түсініп, саналы түрде қабылдау керек. Дұрыс көзқарас пен қажет жағдайда кәсіби қолдау психологиялық тепе-теңдік пен тыныштыққа қайта оралуға мүмкіндік береді.
