Мазмұны
Теңіз бетінде қалқып жүрген мұзды құрылымдар сырт көзге жай ғана мұз кесектері сияқты көрінуі мүмкін. Алайда олар өз бойында табиғаттың тылсым күші мен ерекше қасиеттерін сақтаған. Айсбергтер Жер шарының экожүйесінде маңызды рөл атқарады, кеме қатынасына қауіп төндіруі мүмкін және ғалымдар мен суретшілерге шабыт көзі бола алады. Олар ғасырлар бойғы климаттық өзгерістердің белгісіне айналып, табиғи нәзіктік пен қуатты бейнелейді. Бұл мақалада біз сізді мұз алыптарының ең қызықты әрі күтпеген қырларымен таныстырамыз.
Айсберг дегеніміз не және ол қалай пайда болады
Айсберг – мұхит немесе теңіз бетінде жүзіп жүрген, мұздықтан бөлініп шыққан тұщы мұздың алып бөлігі. Мұндай құрылымдар полярлы аймақтарда мыңдаған жылдар бойы жиналған және сығылған қар массасынан түзіледі. Уақыт өте келе, мұздың массасы шектен тыс артып, оның жиегі жарылады да, бөлініп шыққан бөлігі теңізге түсіп, еркін бағытта жүзе бастайды. Осы сәттен бастап айсберг су ағыстары мен желдің ықпалымен ұзақ сапарға аттанады.
Айсбергтердің ерекше қасиеттері
Көпшілік оларды жай ғана мұз кесектері деп есептейді, бірақ олардың өзіндік ерекше белгілері бар.
- айсбергтердің басым бөлігі тұщы судан тұрады;
- жалпы көлемінің 90 пайызға жуығы су астында жатады;
- уақыт өте келе пішіні мен құрылымы айтарлықтай өзгереді;
- кейде олар аударылып кетуі мүмкін, бұл кезде қатты дауыс пен толқын пайда болады;
- мұздың түсі ішкі ауа көпіршіктері мен түзілген жағдайларға байланысты әртүрлі болады.
Осы қасиеттер олардың әрі қауіпті, әрі көркем табиғи құбылыс екенін көрсетеді.
Айсбергтер туралы қызықты мәліметтер
Айсбергтерге қатысты кейбір мәліметтер адамды таңғалдырмай қоймайды.
- Айсбергтер мыңдаған шақырымға дейін жүзе алады. Антарктида мұздықтарынан бөлінген айсбергтер кейде Оңтүстік Америка жағалауларына дейін жетеді. Бұл олардың мұхит ағыстары арқылы ұзақ жол жүруге қабілетті екенін көрсетеді. Кейбірі бірнеше жыл бойы ерімей сақталып тұра алады.
- Ең үлкен айсбергтің ауданы 11 000 шаршы шақырымнан асқан. Бұл B-15 деп аталатын айсберг 2000 жылы Росс мұздығынан бөлініп шыққан. Оның көлемі Ямайка аралының аумағына жуық болған. Жылдар бойы біртіндеп бөлініп, оның бөліктері кеме жолдарына қауіп төндірген.
- Айсбергтер тек ақ түсте болмайды. Мұздың тығыздығы, ауа көпіршіктері мен ішіндегі қоспалар оның түсіне әсер етеді. Кейбір айсбергтер көкшіл, жасыл, сарғыш немесе қара түске ие болады. Жасыл түс көбінесе балдырлар мен органикалық заттардың болуынан пайда болады.
- Айсбергтерді тұщы су көзі ретінде пайдалануға болады деген идея бар. Су тапшылығы бар елдерде айсбергтерді сүйреп әкеліп, ауыз су көзі ретінде пайдалану ұсынылған. Бұл іс жүзінде өте күрделі болғанымен, болашақта шындыққа айналуы мүмкін. Мұндай жоба Сауд Арабиясы мен Біріккен Араб Әмірліктерінде қарастырылған.
- «Титаник» лайнері соғылған айсбергтің жасы 3000 жыл болуы мүмкін.\ Ғалымдардың болжауынша, әйгілі апатқа себепкер болған мұздық Гренландиядан бөлініп шығып, ұзақ жол жүрген. Ол бірнеше мың жыл бұрын пайда болған болуы мүмкін. Бұл айсбергтердің өте баяу еріп, ұзақ уақыт сақталатынын көрсетеді.
Одан бөлек, айсбергтер өнер мен әдебиетте жиі метафора ретінде қолданылады. Олар көбінесе сырт көзге көрінбейтін қауіптер мен адамның ішкі күйін бейнелеу үшін алынады.
Айсбергтердің маңызы және экологиялық рөлі
Климаттың өзгеруіне байланысты айсбергтер Жер жағдайының индикаторына айналды. Ғалымдар оларды спутниктер мен арнайы құрылғылар арқылы бақылап отырады. Бұл арқылы жаһандық жылыну мен мұхиттағы өзгерістерге баға беріледі.
- айсбергтер мұхит суын суытып, тұздылығын өзгерте алады;
- олардың еруі кейбір теңіз жануарларының миграциясына әсер етеді;
- кейде олар кеме жолдарын жауып, навигацияға кедергі келтіреді.
Осылайша, айсбергтерді зерттеу экология саласындағы маңызды бағыттардың бірі болып отыр.
Айсбергтер – табиғаттың ғажайып туындылары. Олар өз бойында ғасырлар бойғы климаттық өзгерістер мен экожүйелік байланыстарды сақтайды. Мұз алыптары адамзатқа қоршаған ортаның нәзіктігі мен құндылығын еске салып отырады. Оларды зерттеу арқылы біз табиғатты тереңірек танып, болашаққа дұрыс қадам жасай аламыз.
