Өткен ғасырдың ойшылдары артында тек ғылыми еңбектер ғана емес, ұрпақтан-ұрпаққа шабыт беретін терең мағыналы сөздер де қалдырды. Теориялық физик, салыстырмалық теориясының авторы Альберт Эйнштейн тек ғалым ғана емес, сонымен қатар күрделі идеяларды қарапайым әрі әсерлі түрде жеткізе білген дана философ болатын. Оның айтқан ойлары бүгінде афоризмге айналып, білім беру, ғылым, өмірлік философия сияқты түрлі салаларда қолданылады. Әзіл мен парасатты ұштастыра білген оның даналығы әлі де өзекті. Бұл мақалада Эйнштейннің ең танымал сөздерін жинап, олардың мән-мағынасын қысқаша түсіндіреміз.
«Қиял — білімнен де маңызды. Білім шектеулі, ал қиял бүкіл әлемді қамтиды.»
Бұл — Эйнштейннің ең көп дәйектелетін сөздерінің бірі. Ол адамның дамуы үшін тек жинақталған білім жеткіліксіз екенін, жаңалық ашуға итермелейтін негізгі күш — қиял екенін көрсетеді.
«Өмір — велосипед тебу сияқты. Тепе-теңдікті сақтау үшін алға жүруің керек.»
Қарапайым көрінгенімен, бұл сөз терең мағынаға ие: алға ұмтылу — өмірдің тұрақтылығының негізі. Тоқтап қалған адам тепе-теңдігін жоғалтуы мүмкін, бұл өмірдің әр саласына қатысты.
«Ақылсыздық — бір әрекетті қайта-қайта қайталап, әр жолы басқа нәтиже күтумен тең.»
Психология мен басқару саласында жиі айтылатын бұл тұжырым әрекетіңіз нәтиже бермесе, тәсілді өзгерту қажеттігін еске салады.
«Есептеуге келетіннің бәрі маңызды емес. Маңыздының бәрі есептеуге келмейді.»
Бұл жерде Эйнштейн адамның сезімі, қатынасы мен интуициясы сияқты өлшенбейтін нәрселердің де өмірде мәні бар екенін айтады. Барлық маңызды дүние санмен сипаттала бермейді.
«Мүлде қателеспеген адам ешқашан жаңалық ашуға тырыспаған.»
Қателік — үйренудің бір бөлігі. Эйнштейн тек әрекет еткен, тәжірибе жасаған адам ғана жаңашылдыққа қол жеткізетінін ескертеді.
«Логика сізді А нүктесінен В нүктесіне апарады. Қиял сізді кез келген жерге жеткізеді.»
Бұл салыстыруда нақты ой мен шығармашылықтың айырмашылығы көрінеді. Рационалдық бағыт берсе, шығармашылық шексіз мүмкіндіктер ашады.
«Табысты болуға емес, өмірің мәнді болуға ұмтыл.»
Бұл сөз өмірлік құндылықтарды алға қояды. Қоғамның мойындауынан гөрі пайдалы әрі мағыналы өмір сүру әлдеқайда маңызды.
«Әлем — зұлым адамдардан емес, ештеңе жасамайтындардан қауіп төндіретін жер.»
Бұл сөз әрекетсіздік те салдары бар екенін еске салады. Қауіп тек жамандықтан емес, бейқамдықтан да туады.
«Біз бастан өткере алатын ең керемет нәрсе — ол құпия. Барлық өнер мен ғылым сол құпияға деген қызығушылықтан басталады.»
Ғалымның пікірінше, қызығушылық — адамның негізгі қозғаушы күші. Белгісізді тануға ұмтылу шығармашылықты да, ғылымды да дамытады.
«Білім — мектепте үйреткендерді ұмытып қалғаннан кейін есіңізде қалған нәрсе.»
Бұл жерде формалды білімнен бөлек, өмірлік мәні бар, терең дағдылардың маңызды екені айтылған. Мектеп білімі уақытша, ал шынайы білім мәңгі қалады.
«Әр адамның өз қабілеті бар. Бірақ сіз балықты ағашқа өрмелей ала ма деп бағаласаңыз, ол өмір бойы өзін ақымақ санап өтеді.»
Бұл — адамның даралығын ескеру туралы әсерлі метафора. Барлығын бір өлшеммен өлшеу әділетсіз екенін ескертеді.
«Өмірді екі жолмен сүруге болады: біріншісі — өмірде ғажайып жоқтай, екіншісі — барлық нәрсе ғажайыптай.»
Дүниеге деген көзқарас адамның ішкі жағдайын қалыптастырады. Әр сәттен ғажайып көру — өмірге шынайы қуаныш сыйлайды.
«Адам тек өз мүддесі үшін өмір сүруді доғарғанда ғана нағыз өмір сүруді бастайды.»
Эйнштейннің бұл сөзі оның гуманистік көзқарасын көрсетеді. Өмірдің шынайы мәні — өзге адамдарға пайда келтіріп, қоғамға қызмет ету.
Альберт Эйнштейннің сөздері уақыт өткен сайын құнын жоғалтпайды, өйткені олар адамның табиғатын терең түсінуге бағытталған. Бұл ойлар білімге құштарлықты арттырады, қиялды бағалауға үйретеді және дүниеге кеңірек қарауға шақырады. Әр сөйлемі — тек афоризм емес, әдеттегі шындықтарға жаңаша көзқараспен қарауға мүмкіндік беретін шақыру. Нағыз данышпанның да ерекшелігі — ғылым мен даналықты қарапайым сөздермен біріктіре білуінде.
