Мазмұны
Кипр – геосаяси жағынан ерекше орналасқан арал. Ол ресми түрде Еуропа құрамына кірсе де, өзінде Азияға тән мәдени, тарихи және географиялық ерекшеліктерді сақтап қалды. Бұл аралдың табиғи, этникалық және саяси жағдайы оны екі құрлықтың тоғысында тұрған ерекше мемлекет етеді. Кипрдің екіжақты сипаты оның халықаралық аренадағы рөлін түсінуде маңызды әрі қызықты құбылыс болып табылады. Осы мақалада аралдың Азияға жақындығының себептері жан-жақты қарастырылады.
Географиялық орналасуы – Азиямен байланыстың негізі
Кипр аралы Шығыс Жерорта теңізінде орналасқан және ол Еуропа құрлығына қарағанда Азияның оңтүстік-шығысына анағұрлым жақын. Түркия, Сирия, Ливан сияқты елдер аралдың көршілері болып саналады.
- арал Түркия жағалауынан шамамен 70 шақырым ғана қашықтықта орналасқан;
- маңызды теңіз жолдары мен сауда бағыттары Азия мемлекеттерімен тығыз байланыста;
- климаттық және табиғи ерекшеліктері де шығыс жағалаудағы елдерге ұқсас;
- табиғат пен экологиялық жағдайлары Азияның оңтүстік аймақтарымен үндес;
- геосаяси тұрғыдан Кипр аймақтағы Азия ықпалының тоғысу нүктесі болып табылады.
Осының арқасында арал Азия мемлекеттерімен түрлі салада тарихи және қазіргі байланыстарын сақтап келеді.
Тарихи мұра және Азия ықпалы
Кипрдің тарихы мыңдаған жылдарға созылып, онда бірнеше өркениет пен империялардың ықпалы байқалады. Көптеген тарихи кезеңдерде Азия мәдениеті мен саясаты аралдың дамуына айтарлықтай әсер еткен.
- Ежелгі өркениеттер. Финикиялықтар, парсылар мен ассириялықтар Кипрдің дамуына өз үлестерін қосты, олардың мәдени және сауда байланыстары Азияға тән.
- Византия мен Осман дәуірі. Осман империясының төрт ғасыр бойы аралды басқаруы оның діни, мәдени және әкімшілік жүйесін түрлендірді.
- Ұлыбританияның отаршылдық кезеңі. Британия өз үстемдігін орнатқан кезде Азиядағы геосаяси жағдайлар әлі де маңызды болды.
- Этникалық топтар. Түрік және грек ұлттары аралда бірге өмір сүреді, олардың мәдениеті мен діні Азия мен Еуропаның аралас сипатын көрсетеді.
- Қазіргі бөліну мәселесі. Аралдың саяси бөлінуі аймақтық және халықаралық Азия мүдделерімен тығыз байланысты.
Тарихи даму барысында Кипр мәдени көптүрлілік пен Азияның ықпалын сақтап қалды.
Мәдени және қоғамдық ерекшеліктері
Аралдың мәдениеті мен салт-дәстүрінде Азия элементтері айқын көрінеді. Бұл оның тілінде, тағамында, өнерінде және діни рәсімдерінде көрініс табады.
- Кипр халқының қонақжайлылығы Азия халықтарына тән жылулықты білдіреді;
- ұлттық тағамдарда шығыс және жерорта теңізі елдеріне ортақ дәмдер кездеседі;
- діндері православие мен ислам қатар дамығандықтан, түрлі діни дәстүрлер тоғысады;
- музыка мен өнер саласында да Азия мен Еуропаның үйлесімі байқалады;
- отбасы мен қоғамдық қатынастарда дәстүрлі шығыс құндылықтары маңызды.
Бұл ерекшеліктер Кипрдің әлеуметтік өмірін байытып, айрықша етуде.
Экономикалық және саяси байланыстары
Бүгінгі таңда Кипр Еуропалық Одақтың мүшесі болғанымен, Азия елдерімен де тығыз қарым-қатынаста.
- Азия мемлекеттерінен келетін инвестициялар экономиканың маңызды бөлігін құрайды;
- стратегиялық орналасуы транзиттік орталық болуға мүмкіндік береді;
- саяси диалогта ол Еуропа мен Азия мүдделерінің арасындағы тепе-теңдікті сақтауға ұмтылады;
- миграция мен сауда саласында екіжақты қарым-қатынастар қарқынды дамуда;
- аймақтық ұйымдарға мүшелік арқылы Азиямен ынтымақтастықты кеңейтуде.
Бұл аспектілер Кипрдің сыртқы саясатын икемді әрі көпвекторлы етеді.
Жалпы қарағанда, Кипрдің Азияға жақындығы – оның ерекше географиялық орны мен бай тарихының, мәдениетінің, сондай-ақ қазіргі экономикалық-саяси жағдайының нәтижесі. Бұл арал — Еуропа мен Азияның арасындағы көпір, екі мәдениеттің қосындысы. Мұндай тепе-теңдік Кипрге халықаралық аренада ерекше рөл беріп, оның даму мүмкіндіктерін арттыра түседі. Осы ерекшеліктерді ескере отырып, аралдың болашақтағы бағытын анықтау жеңілдей түседі.
