Мазмұны
Адамдар арасындағы қарым-қатынас тек сөзбен ғана емес, жүректен шыққан шынайы әрекеттермен де бағаланады. Соның ішінде қонақты қарсы алып, дәм ұсынып, шын көңілмен құрмет көрсету – ұлттың рухани деңгейінің көрсеткіші. Қонақжайлық пен жомарттық – көптеген халықтардың, соның ішінде қазақ халқының да ажырамас бөлігі. Бұл қасиеттер ғасырлар бойы мақал-мәтелдер мен ұлағатты сөздер арқылы ұрпақтан-ұрпаққа жетіп, ел мәдениетінің бір бөлшегіне айналған. Бүгінде де мұндай сөздер мен ой-толғамдар адамдарға шабыт беріп, мейірімді болуға шақырады.
Халық даналығындағы қонақжайлық бейнесі
Мақал-мәтелдер – халықтың өмірлік тәжірибесін қысқа әрі нұсқа түрде жеткізетін рухани мұра. Оларда қонақ күту, жомарт болу және адамгершілік қасиеттер нақты мысалмен суреттеледі.
- асар салмаған ауылдан ас шықпас;
- қонақ келсе – құт келеді;
- үй иесі үйімен көрікті;
- жомарттың қолы ашық, көңілі кең;
- дастарқаны молдың жүзінен нұр кетпес;
- қонағын қадірлеген ел – елдігін сақтайды;
- алыстан келген ағайынға төрден орын;
- қонақтың сыбағасы бөлектеніп тұрады.
Бұл мақалдарда әр адамды құрметпен қарсы алып, қонақты төрге шығарудың қаншалықты маңызды екені көрініс табады.
Жомарттық пен мейірімділік жайлы ұлағатты сөздер
Ұлы тұлғалар мен ойшылдар жомарттықты тек байлықпен емес, адамгершілікпен өлшеген. Олар үшін шын берілгендік пен риясыз көмектесу – ішкі рухтың биіктігін білдіреді.
- «Жомарт болу – өзіңде барды бөлісу емес, бар сияқты сезіндіру» – Лев Толстой. Орыс жазушысы адам шынайы ниетімен көмектескенде ғана оның әрекеті құнды болады деп есептеген.
- «Қонақты үйдей сыйлағанмен, көңілсіз қарсы алсаң, ештеңе бермегенмен тең» – халық даналығы. Бұл ойда қонақжайлықтың материалдық емес, рухани астары маңызды екенін көреміз.
- «Жомарттық – жүрек кеңдігі» – Конфуций. Шығыс данышпаны үшін жомарттық – ішкі тәрбие мен үйлесімнің көрінісі.
- «Рақым еткеннің қайыры – артынан қайтарым күтпеуде» – Жәлел ад-Дин Руми. Ұлы ойшыл мейірімділік пен көмектің ең биік сатысы – оны еш пайдасыз жасау деп білген.
- «Қонақжайлық – жан жүрегіңмен бөлісе білу» – Ана Тереза. Бұл ойда мейірімділік пен риясыздықтың нағыз көрінісі сипатталады.
Мұндай сөздер арқылы адамгершілік қасиеттер мен өзара құрметке негізделген қарым-қатынасқа үндейміз.
Қонақжайлықтың қоғамдағы орны
Қонақты құрметтеу мен жомарт болу – тек отбасылық емес, тұтас қоғамның мәдениеті. Осындай қасиеттер арқылы ел ішінде сенім, татулық пен түсіністік орнайды.
- қонақ күту – отбасының беделін арттырады;
- бір дастарқанда бас қосу – ынтымақты нығайтады;
- жомарт болу – қайырымдылық пен жанашырлықты оятады;
- үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсету – ұлттық тәрбиенің негізі;
- көршінің дәмінен ауыз тиген бала жат болмайды.
Кейде аз ғана көңіл мен ықыластың өзі адам өмірінде із қалдырады.
Қонақжайлық пен жомарттық туралы мақал-мәтелдер – халқымыздың ең асыл қасиеттерін паш ететін рухани мұра. Олар өмір сүру салтымызда, күнделікті қарым-қатынасымызда өз орнын тапқан. Жүрек кеңдігі мен шынайы ықылас кез келген дастарқаннан да, дәулеттен де биік тұрады. Өйткені қонақтың жадында ең алдымен дәм емес, қабылдаған көңіл қалады. Қонақжайлық – ұлттың рухани байлығы, ал жомарттық – жүректің шынайы жылуы.
