Мазмұны
Латын Америкасы елдерінің мәдени келбеті – түрлі тарихи кезеңдер мен этностардың бірегей тоғысуының нәтижесі. Бұл өңірдегі әрбір ел өзіндік ерекшелігімен, мәдени үйлесімділігімен дараланады. Айрықша әсер қалдыратын жерлердің бірі – теңіз жағалауындағы аймақтар. Мұнда отарлау тарихы мен африкалық мұраның іздері әлі күнге дейін сезіледі. Венесуэла – дәл осындай елдердің қатарында. Мұнда афро-кариб дәстүрлері тек мұра ретінде ғана емес, тірі әрі белсенді мәдениет ретінде өмір сүріп келеді. Олар күнделікті өмір салтына, мерекелерге, музыкаға және тіпті қоғамдық ұстанымдарға әсер етуде.
Тарихи негіздер мен мәдени қалыптасу
XVI ғасырдан бастап Венесуэлаға мыңдаған африкалықтар құлдыққа алынып жеткізілді. Олар қант қамысы мен какао плантацияларында ауыр еңбек етті. Соған қарамастан, өздерінің әдет-ғұрпын, сенімін, музыкалық дәстүрлерін сақтап қалды. Уақыт өте келе африкалық мәдениет испан ықпалымен және жергілікті үнділік элементтермен араласып, ерекше мәдени бейнеге айналды.
Бүгінде бұл әсерлер елдің әсіресе жағалауға жақын аймақтарында – Варагуа, Міранда және Сукре штаттарында – айқын байқалады. Бұл дәстүрлер халықтың рухани өмірімен етене байланысып кеткен.
Музыка мен бидің маңызы
Музыка мен би – афро-кариб мәдениетін ұрпақтан ұрпаққа жеткізудің ең маңызды арналарының бірі. Олар тек өнер ғана емес, рухани әрі әлеуметтік байланыс құралына айналған.
- барабандар – африкалық түбірдің басты белгісі;
- билер ырғақты соққылар мен әндермен сүйемелденеді;
- әуендер жазбаша емес, ауызша түрде үйретіледі;
- музыкалық өнер діни рәсімдерде кең қолданылады.
Мұның жарқын мысалы – «Тамбора» деп аталатын дәстүр. Бұл би мен музыкалық салт Сан-Беніто культімен тығыз байланысты. Мұндай рәсімдер жергілікті қауым мен туристерді біріктіріп, мәдениеттің тірі әрі заманауи түрі ретінде жалғасып келеді.
Дін – болмыс негізі
Африкалық сенім жүйелері католиктік салттармен қосылып, бірегей синкреттік нанымдарға айналды. Солардың бірі – Санта-Мария Лионса культі. Мұнда қасиетті әйел бейнесі африкалық йоруба рухтарымен ұштасады.
- Діни мерекелерде африкалық рәміздер мен атрибуттар сақталған. Олар ашық аспан астында, түрлі-түсті маталар мен барабандардың сүйемелдеуімен өтеді.
- Жергілікті рухани көшбасшылар халық пен рухтар арасындағы дәнекер саналады. Олар ауылды ғана емес, қалалық ортаны да біріктіретін беделге ие.
- Мұндай рәсімдерге қатысу арқылы адамдар өзін қауымның бір бөлшегі ретінде сезінеді. Бұл өз кезегінде өткенмен байланыс орнатуға және мәдени болмысты сақтауға мүмкіндік береді.
Діни элементтер экзотика ретінде емес, қалыпты күнделікті өмірдің бір бөлшегі ретінде қабылданады.
Қауымдық байланыс және ауызша сабақтастық
Афро-кариб мәдениетінің сақталуына негізгі себептердің бірі – ұрпақтар арасындағы берік байланыстың болуы. Қарттар жастарға салт-дәстүрлерді, тіл мен әндерді үйретуді жалғастырып келеді.
- дәстүрлер көбіне отбасы ішінде беріледі, мектептен тыс өтеді;
- мерекелер барлық жастағы адамдарды біріктіреді;
- балаларды би мен салттарға ерте жастан баулиды;
- әр ауылда салт-дәстүрді сақтаушы аға буын өкілдері бар.
Мұндай сабақтастық мәдени мұраны ұмыт қалдырмай, заманауи әлеммен қатар өмір сүруге мүмкіндік береді.
Мемлекеттік қолдау және мәдени саясат
2000-жылдардан бастап Венесуэла билігі этномәдени әртүрлілікке айрықша назар аудара бастады. Үкімет фестивальдер ұйымдастырып, мәдени бағдарламаларды қаржыландырып, африкалық мұраға қатысты білім беруді қолдауда.
- Мәдениет министрлігі материалдық емес мұраны сақтау жобаларын іске қосып келеді. Осы бастамалар аясында фольклорлық мұралар жазылып, өнерпаздардың гастрольдік сапарлары өткізіледі.
- Ірі қалаларда афро-венесуэлалық мәдениет орталықтары ашылуда. Бұл орталықтарда барабанда ойнау, дәстүрлі би және қолөнер сабақтары жүргізіледі.
- Мектеп бағдарламаларына құлдық тарихы мен африкалық халықтың рөлі енгізілуде. Бұл жастардың дүниетанымын кеңейтіп, төзімділік пен құрмет мәдениетін қалыптастыруға көмектеседі.
Осының арқасында афро-кариб мәдениеті тек мойындалған мұра ғана емес, заманауи қоғамның белсенді бөлігіне айналып отыр.
Венесуэладағы афро-кариб дәстүрлері өткеннің сарқыны емес – олар бүгінгі күннің өміршең әрі әсерлі бір бөлігі. Бұл дәстүрлердің беріктігі тарихи ғана емес, сонымен бірге қоғамның ішкі сұранысына, ұрпақтар сабақтастығына және мемлекеттік қолдауға негізделген. Олар жаһандану заманында да мәдени болмысты сақтаудың үлгісі болып табылады. Афро-венесуэлалық мұра – бұл тек өткен шақтың көлеңкесі емес, болашаққа бағытталған рухани тірек.
