Күлкілі көріністер арқылы өмірлік мағыналар беру – өнердің бір бөлігі. Кейбір кинолардың репликалары уақыт өте келе халық аузында тұрақтап, жай ғана сөз емес, белгілі бір жағдайға айтылатын дайын жауапқа айналады. 1965 жылы экранға шыққан «Операция Ы және Шуриктің басқа да оқиғалары» комедиясы дәл осындай танымал тіркестерге бай туынды саналады. Ондағы әзіл мен интонация, актерлердің шынайылығы мен жағдайлардың абсурдтылығы көрерменнің есінде ұзақ сақталды. Төменде сол фильмнен алынған әйгілі сөздер мен оларға қатысты қысқаша түсіндірмелер ұсынылады.
«Әркім өзіне керегін ала берсе, бірде-бір есікте құлып қалмас еді!»
Бұл сөйлем Шуриктің бұзақыны тоқтатпақ болған сәтінде айтылады. Өмірлік қағидаға айналған осы сөз – адалдық пен тәртіп жайлы шындықты қысқа әрі нақты жеткізеді.
«Іздейміз!»
Қысқа да нұсқа. Комикалық жағдайға қарамастан, бұл тіркес күнделікті өмірде бір нәрсе жоғалғанда немесе бір шешім табу керек болғанда жиі айтылады.
«Сен есіңнен адастың ба?»
Осы тіркестің эмоциясы мен интонациясы оның мағынасынан әлдеқайда әсерлі. Бұл фразаны кейде күтпеген жағдайға реакция ретінде, кейде әзілмен қолданады.
«Ал Шурикке қарайық…»
Киноның бір шарықтау шегінде айтылған бұл сөйлем әзіл мен қызығушылықты қатар білдіреді. Ол бір мезетте күдік пен сенімсіздікті көрсетеді, сондықтан да есте қалады.
«Демек, емтихан тапсырасыз ба?»
Осы сөйлем астарлы ескерту ретінде қолданылады. Әдетте біреу кінәсін мойындамай тұрғанда немесе ыңғайсыз жағдайға тап болғанда айтылатын комедиялық тіркес.
«Керек, Федя, керек.»
Халықтық нақылға айналған фраза. Еріншекке немесе сылтау айтқан адамға қарата айтылғанда, аса жарасымды.
«Келе бер, керек болса.»
Бұл тіркес жылы қарым-қатынастың символына айналды. Ашықтық пен достық пейілді білдіретін қысқа, қарапайым, бірақ шынайы сөз.
«Операция Ы…»
Эпизодтың атауы өзі де қанатты сөзге айналды. Бүгінде бұл тіркесті кез келген күмәнді, құпия немесе күлкілі әрекетке қатысты қолданады.
«Кінәмді мойындаймын. Түзелем.»
Көбіне әзілмен айтылатын бұл сөйлем – қысқаша кешірім сұраудың ерекше тәсілі. Шынайы өкініш білдіру емес, сәтті сатиралық жауап.
«Түскі асқа барасың ба?»
Қарапайым тіркес фильмдегі оқиғаға байланысты күлкілі мәнге ие болған. Кеңсе өмірі мен күнделікті тірліктің бейнесі ретінде айтылып жатады.
«Операция Ы» фильміндегі осындай сөздер халық жадында сақталып, көркем туындыдан халық ауыз әдебиетінің бір бөлігіне айналды. Бұл тіркестердің көпшілігі шынайы өмірге сай келетіні соншалық, оларды жиі қолданатын болдық. Уақыт өте келе олардың мазмұны көмескіленген жоқ – керісінше, маңыздылығы арта түсті. Осылайша бір қарағанда қарапайым комедия күлкі арқылы терең мағына сыйлай алатынын тағы бір дәлелдеді.
