Мазмұны
Адамзат ғасырлар бойы тән мен жанды сауықтыру жолдарын іздеп келді. Ертеден бері емшілікпен айналысқан шипагерлер табиғатпен үндестік табуға тырысып, өз тәжірибесін ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп отырды. Азия кеңістігі – осындай дәстүрлі медицина мектептері қалыптасқан ірі өркениет ошақтарының бірі. Мұнда емдеу өнері философиямен, рухани көзқараспен және табиғатты терең танумен үйлесім тапқан. Дәстүрлі азиялық медицинаның қалыптасу жолын түсіну үшін оның түп-тамыры мен даму кезеңдеріне назар аудару қажет.
Ежелгі көзқарас және дүниетаным негізі
Азияда халық медицинасын дамытуда рухани ұстанымдар мен діни сенімдер үлкен рөл атқарды. Емдеу тәжірибесі тек анатомиялық біліммен шектелмей, адам мен қоршаған ортаның байланысына негізделді.
- дерт табиғи тепе-теңдіктің бұзылуымен түсіндірілді;
- тыныс алу жаттығулары мен медитация басты құралдардың бірі саналды;
- шипагерлер табиғаттың маусымдық өзгерістеріне ерекше мән берді;
- тамыр ұстау, тіл мен тері реңіне қарап диагноз қою кең таралды;
- саулық – адамның ішкі және сыртқы үйлесімінің көрінісі ретінде қабылданды.
Мұндай тәсіл адамды тұтас болмыс ретінде қарастыруға және терең деңгейде ем жүргізуге мүмкіндік берді.
Негізгі мектептер мен олардың ерекшеліктері
Шығыс елдерінің дәстүрлі медицинасы бір-біріне ұқсас болғанымен, әрқайсысының өзіндік емдеу үлгісі қалыптасқан. Бұл мектептер бүгінде де зерттеліп, тәжірибеде қолданылып келеді.
- Қытай медицинасы екі мың жылдан астам уақыт бұрын пайда болды. Оның негізінде «ци» (өмірлік қуат), инь мен ян және бес элемент теориясы жатыр. Емдеу тәсілдеріне ине салу, шөппен емдеу, туйна массажы, цигун жаттығулары және арнайы диета жатады.
- Үндістандағы аюрведа медицинасы да ежелгі дәуірлерден бастау алады. Бұл жүйе адам бойындағы вата, питта және капха атты үш қуаттың тепе-теңдігіне сүйенеді. Шипалы майлармен уқалау, шөп дәрі-дәрмектер, йога және тыныс алу арқылы емдеу жиі қолданылады.
- Тибет медицинасы қытай және үнді ілімдерімен қатар, буддизмнің де ықпалын сезінеді. Мұнда ауру адамның рухани күйімен тікелей байланыстырылады, ал емдеу – өмір салтын дұрыстаудан басталады.
- Кореялық дәстүрлі медицина қытай үлгілерін қабылдай отырып, өзіне тән тәсілдермен дамыды. Полынь шөпімен күйдіру (хванто) және энергияны тепе-теңдікке келтіру әдістері кең таралған.
- Жапондық кампо медицинасы қытайлық жүйені ықшамдап, тиімді әрі нақты тәсілдерге сүйенеді. Емдеу науқастың жеке ерекшеліктерін ескере отырып жүргізіледі.
Бұл емдеу мектептері азиялық мәдениеттің тереңдігін ғана емес, сонымен бірге жаһандық медицинаға қосқан үлесін де көрсетеді.
Емдеу әдістері мен құралдары
Шығыстың дәстүрлі медицинасы тек ауру белгілерін ғана емес, оның түпкі себебін емдеуге бағытталды. Бүгінде бұл әдістер балама медицина ретінде қайта жанданып келеді.
- ине салу арқылы энергия арналары белсендіріледі;
- шөп дәрілердің құрамдас бөліктері мұқият үйлестіріледі;
- банкі қою қан айналымын жақсартып, тұншығуды жояды;
- буландыру мен хош иісті майлар тыныс жолдарын тазартады;
- медитация мен энергетикалық тәжірибелер күйзелісті азайтады.
Бұл әдістердің әрқайсысы ауруды тек физиологиялық тұрғыдан емес, адамның рухани жағдайын да ескере отырып емдеуге бағытталған.
Азияның дәстүрлі медицинасы тек өткеннің еншісінде қалмай, бүгінгі таңда да өз маңызын жоғалтқан жоқ. Ғылыми негізбен ұштасқан бұл емдеу тәсілдері көптеген елдерде қайта бағаланып, кеңінен қолданыс табуда. Шығыс медицинасы адамды тек тән ретінде емес, тұтас жүйе деп қарай отырып, денсаулық пен үйлесімділікті басты құндылық етіп ұсынады. Көп ғасырлық тәжірибе мен терең философияға сүйенген бұл ілім әлі де адамзаттың рухани және дене саулығына қызмет етіп келеді.
