Мазмұны
Жаңа ортаға көшу немесе уақытша қоныстану — бұл тек мекенжайдың ауысуы емес, сонымен қатар адам жаны мен санасында туындайтын эмоциялар мен ішкі өзгерістердің тұтас жиынтығы. Беймәлім орта адамға жаңа мүмкіндіктер есігін ашса да, кейде белгісіздік пен қобалжуға жол ашады. Әсіресе мүлде таныс емес, үлкен қалаға аяқ басқанда, оның иісі, әуені мен ырғағы бірден таңсық сезіледі. Осындай сәттерде адамның жан дүниесінде не болып жататынын ұғыну — өзін де, әлемді де жақсырақ түсінуге көмектеседі. Шетелде немесе жаңа қалада басталған кез келген тәжірибе — ішкі өсуге апаратын маңызды қадам.
Алғашқы әсер және жаңалық шокы
Жаңа қаланың көшесіне алғаш рет аяқ басқан сәтте адам түрлі сезімге бөленеді. Таныс емес көше атаулары, бейтаныс жүздер, ерекше дыбыстар мен өмір ырғағы – бәрі бір сәтте шынайы әлемнен алыстап кеткендей күй тудырады. Кейде айналадағының бәрі фильмдегі эпизодтай, біртүрлі әрі бөтен көрінеді.
Мұндай жағдайда жиі кездесетін ішкі сезімдер:
- белгісіздікке деген қызығушылық пен бәрін бақылауда ұстауға деген ұмтылыс қатар жүреді;
- жалғыздық сезімі адамдардың көптігіне қарамастан күшейе түседі;
- қабылданған шешімдерге сенімсіздік пайда болып, өз күшіне күмән туындайды;
- қолдау болмаған жағдайда ішкі алаңдаушылық стреске ұласуы мүмкін.
Бұл сезімдердің барлығы – орта ауысқандағы қалыпты құбылыс, және көп жағдайда олар алғашқы апталарда біртіндеп сейіле бастайды.
Эмоционалдық күйдің ауысуы
Адам психикасы тұрақсыз жағдайларда аса сезімтал болады. Жаңа қалаға көшу — ішкі эмоциялардың құбылуына әкелетін ерекше процесс. Көңіл-күй ауа райына, қаланың архитектурасына немесе дүкендегі сатушының бір ауыз сөзіне де байланысты өзгеруі мүмкін.
Көбіне кездесетін сезім күйлері:
- Қуаныш пен шабыт. Алғашқы күндерде адамның бойында бәрін көруге, зерттеуге деген құлшыныс оянады. Жаңа көшелер, дәмханалар, саябақтар мен дүкендер барынша тартымды көрінеді.
- Алаңдаушылық. Бірнеше күннен кейін қорғансыздық сезімі туындауы мүмкін, әсіресе тұрмыстық қиындықтар немесе тілдік кедергілер болған жағдайда.
- Сағыныш. Туған жер, таныс көшелер мен жақын адамдарды аңсау – күн сайын кешкілік уақытта немесе жалғыз қалғанда күшейе түседі.
- Қызығушылық пен бейімделу. Кез келген жаңалық біртіндеп түсінікті бола бастайды, адам жаңа ортаға кірігіп, оның ішкі ритмін ұға түседі.
- Сенімділік. Уақыт өте келе таныс бағыттар, жиі көретін жүздер мен өзіне жақын жерлер пайда болады, осылайша жаңа қалаға деген бейімделу орнығады.
Бұл кезеңдер әр адамда әртүрлі жылдамдықпен өтеді, кейбірінде кейбір кезеңдер мүлде байқалмауы да мүмкін.
Ішкі сенімсіздікті күшейтетін факторлар
Бастапқы бейімделу кезінде адам бойындағы қобалжуды одан әрі күшейтетін жайттар бар. Оларды дер кезінде түсініп, алдын алу арқылы ұзаққа созылатын күйзелістен арылуға болады.
Мұндай факторларға мыналар жатады:
- күн тәртібінің болмауы және таныс әдеттердің үзілуі;
- тіл білмеу немесе жергілікті ережелерді түсінбеу;
- тірі қарым-қатынастың, эмоциялық қолдаудың болмауы;
- қаржылық тұрақсыздық пен тұрмыстық қиындықтар;
- шамадан тыс әсер алу және ақпараттық жүктеме.
Бұл себептермен бетпе-бет келген жағдайда мәселені мойындап, белсенді әрекет жасау адамның жағдайын айтарлықтай жеңілдетеді.
Жаңа қалаға бейімделуді жеңілдететін жолдар
Жаңа ортаға бейімделу қиын болғанымен, оны жеңілдетудің бірнеше тиімді тәсілі бар. Олар көп күш талап етпейді, алайда ішкі тепе-теңдікті қалпына келтіріп, жаңа ортамен үйлесім табуға көмектеседі.
Бір ескеретін жайт — әр адамның бейімделу қарқыны әртүрлі. Ең бастысы — өзіңізді басқалармен салыстырмау.
Жаңа жағдайға бейімделуге көмектесетін амалдар:
- бір кофехананы таңдап, күн сайын таңғы кофе ішу әдетін қалыптастыру;
- күн сайын қала ішінде әртүрлі бағытта серуенге шығу;
- карта арқылы қаланы зерттеп, қызықты нысандарды белгілеу;
- ортақ қызығушылықтар арқылы жергілікті қауымдастықтарға қосылу;
- жергілікті тұрғындардан кеңес сұрауға тартынбау — көпшілігі қуана көмектеседі;
- өз сезімдеріңіз бен байқаған ерекшеліктеріңізді күнделікке жазу;
- міндеттермен өзіңізді шамадан тыс жүктемей, демалуға уақыт бөлу.
Осы сияқты қарапайым қадамдар адамның ішкі жай-күйіне оң әсер етеді.
Жаңа қалада өмір сүру не береді
Жаңа жерде тұру — күрделі, бірақ сонымен бірге адамның өсуіне үлкен серпін беретін тәжірибе. Мұндай жағдай адамды икемділікке баулиды, ой-өрісті кеңейтеді және өзін жаңа қырынан тануға жол ашады. Тек беймәлім ортада жүріп қана бұрын байқалмаған қабілеттер көрініс табады.
Пайдалы нәтижелердің ішіндегі маңыздысы:
- Өзіндік жауапкершілік артады. Барлық тұрмыстық және құжаттық мәселелерді өз бетімен шешуге тура келеді, бұл адамның дербестігін нығайтады.
- Көкжиегі кеңейеді. Жаңа адамдармен танысып, мәдени шараларға қатысу ішкі дүниені байытып, дүниетанымды дамытады.
- Стреске төзімділік қалыптасады. Күнделікті кішігірім қиындықтарды еңсеру өмірде сабырлы болуға және стандарттан тыс жағдайларға дайын болуға үйретеді.
- Туған жерге көзқарас өзгереді. Бұрынғы өмірге деген көзқарас жаңаша сипат алып, бұрынғы таныс нәрселерге құрмет артады.
- Өз-өзіне сенім нығаяды. Адам жаңа ортаға бейімделе алатынын, әртүрлі жағдайдан жол таба алатынын түсінеді.
Бейтаныс қалаға тап болған адам уақыт өте келе жаңа ішкі күш пен сергектік табады. Алғашқыда мазасыздық тудырған орта бірте-бірте етене таныс әрі жақын бола бастайды. Тек бейімделіп қоймай, сол қалада өз орнын табуға деген ниет оянады. Осындай сәттерде адамның бойында батылдық, икемділік және кез келген жерде өз үйіндей сезіне алу қабілеті қалыптасады — бұл өмірлік маңызды қасиеттердің бірі.
