Мазмұны
Бүгінде бейнеойындар тек бос уақытты өткізудің амалы ғана емес, сонымен қатар бәсеке, шығармашылық пен байланыс алаңына айналды. Миллиондаған қолданушы бір уақытта бір кеңістікте ойнап жатқан кезде, ойын ережелерін сақтау ерекше маңызға ие болады. Дегенмен барлығы бірдей жеңіске адал жолмен ұмтылмайды. Кейбір ойыншылар артықшылыққа қол жеткізу үшін түрлі айла-амалдарға жүгінеді. Мұндай әрекет «читерлік» деп аталады, ал оны қолданған адам — читер деп аталады. Бұл құбылыстың неге жағымсыз қабылданатынын түсіну үшін, ережеге бағынбайтын ойыншылардың кім екенін және олардың әрекеті неге қауіпті екенін талдап көрейік.
Читер кім және ол қалай әрекет етеді
«Читер» сөзі ағылшын тіліндегі cheat — «алдау» деген мағынадан шыққан. Бұл – ойынды бұзу немесе жеңілдету үшін түрлі заңсыз құралдарды пайдаланатын адам.
- читер ойын ережесін бұзып, әділетсіз артықшылыққа ие болады;
- ол арнайы бағдарламалар немесе модификациялар қолдануы мүмкін;
- мұндай әрекеттер ойынның теңдігін бұзып, басқаларға кедергі келтіреді;
- көптеген платформаларда бұзақыларға қатаң шаралар қолданылады;
- желілік ойындарда аккаунтты бұғаттау немесе турнирден шығару секілді жазалар бар.
Читерлік тек техникалық ақау емес, ол ойын мәдениетін бұзып, адал ойыншылардың сенімін жоғалтады.
Ережені бұзатын әрекеттердің негізгі түрлері
Ойын барысында ережені айналып өтудің түрлі жолдары бар. Олар ойын жанры мен ішкі жүйесіне байланысты әрқалай көрініс табады.
- Арнайы бағдарламалар пайдалану. Бұл – ең жиі кездесетін тәсіл. Шутер жанрында автоматты көздеу, стратегияда жасырын карта көру немесе MMORPG ойындарында бот бағдарламалар жиі қолданылады. Мұндай софттар ойыншыға артықшылық береді, бірақ бұл артықшылық әділетсіз жолмен алынады.
- Бағдарламалық ақауларды қасақана пайдалану. Кейбір ойыншылар кодтағы қателерді тауып, соны өз пайдасына қолданады. Мысалы, шексіз ресурстар, қабырға арқылы өту немесе мәңгілік өмір секілді кемшіліктер. Бұл тікелей бұзушылық болмаса да, ойын ережесін айналып өтуге жатады.
- Байланысты әдейі бұзу. Кейде ойыншы интернет байланысын әдейі баяулатып, қарсыластарының қозғалысын шатастырады. Мұндай жағдай әсіресе бәсекелі шутерлерде немесе жекпе-жек ойындарында жиі кездеседі.
- Сервер параметрлерін өзгерту. Кейбір білікті читерлер сервердің өзіне араласып, оның ішкі деректерін бұрмалап жібереді. Бұл қауіпті әрі бүкіл ойын қауымдастығына зиян тигізуі мүмкін.
- Келісіп ойнау. Барлық бұзу әрекеті техникамен байланысты емес. Кейде ойыншылар матч нәтижесі жайлы алдын ала келісіп, басқа қатысушыларды алдайды. Бұл да әділетсіз әрекетке жатады.
Мұндай тәсілдер ойын құрылымын ғана емес, оның рухын да бұзады. Ойын – әділ бәсеке мен өзара сыйластық алаңы болуы тиіс.
Читер болудың себептері қандай
Әр ойыншы осындай қадамға әртүрлі себеппен барады. Біреу тек қызық үшін, біреу жеңісті тезірек көргісі келіп, ал енді бірі әділ жолмен жеңе алмайтынын сезініп, осындай шешім қабылдайды.
- қысқа мерзімде жоғары жетістікке жету ниеті;
- басқа ойыншылардан ерекше болуға деген құштарлық;
- бақылаудың әлсіздігінен және жаза болмауынан пайда болатын еркіндік;
- жеке жеңілісін әділетсіздік деп қабылдап, қарымта әрекет жасауға тырысу;
- ойын жүйесінің шекарасын тексеру және тыйым салынған мүмкіндіктерді сынау.
Бірақ бұлайша ойнау ақыр соңында шынайы қанағат сезімін алып келмейді. Жасанды жетістік шынайы еңбекті жоққа шығарып, жалпы ойын ортасын бүлдіреді.
Читерлікпен қалай күресуге болады
Ойын жасаушылар мен қауымдастықтар әділетсіз ойынға қарсы тұрақты жұмыс жүргізеді. Барша ойыншының белсенділігі мен жауапкершілігі ортақ орта тазалығын сақтау үшін маңызды.
- Техникалық қорғаныс. Қазіргі ойындардың көбі античит жүйесімен жабдықталған. Олар ойыншылардың әрекеттерін бақылап, күмәнді қозғалыстарды автоматты түрде анықтайды. Бұл жүйелер үнемі жаңартылып отырады және фондық режимде жұмыс істейді.
- Қауымдастықтың қолдауы. Әр ойыншы күмәнді әрекет байқаған кезде арнайы шағым жүйесі арқылы хабарлай алады. Ойыншылардың белсенділігі – бұзушыларға қарсы басты құрал. Әдептілікке негізделген қауымдастықтар дені сау ойын атмосферасын қалыптастырады.
- Қатаң жаза жүйесі. Читерлік үшін жазаның нақты әрі әділетті болуы – басты шарт. Бұл уақытша бұғаттау, жетістіктерді жою немесе толықтай аккаунтты жабу болуы мүмкін. Мұндай шаралар ойыншыларды тәртіпке шақырып, бұзақылыққа жол бермейді.
- Ақпараттық түсіндіру. Әсіресе жас ойыншылар үшін оқыту мен түсіндіру маңызды. Әдеп, әділеттілік пен ойын ережесі жайлы ашық әңгіме — сауатты аудитория қалыптастырады. Бұл сенімділікті арттырып, адал ойынға деген қызығушылықты қолдайды.
- Альтернативті форматтар ұсыну. Кейбір ойындарда арнайы «эксперименттік» режимдер болады, мұнда шектеусіз мүмкіндіктер қарастырылған. Бұл шын ойыннан тыс жерде түрлі тәсілдерді сынауға мүмкіндік береді.
Осындай кешенді көзқарас арқылы читерлікке тосқауыл қоюға және ойын процесін таза әрі әділ етуге болады.
Ойындағы читерлік – тек техникалық мәселе емес, ол этика мен сенімге қатысты түйткіл. Әр ойыншы ережені сақтау арқылы ойын ортасына әсер ете алады. Шынайы қызық пен қанағат адал бәсекеде ғана туады. Сол себепті кез келген жеңіс – тек ереже аясында ғана құнды.
