Мазмұны
Әр адам өмірде бақытты болуды және өз орнын табуды армандайды. Бұл екі ұғым – бақыт пен тағдыр – адаммен бірге жасап, оның мінезін, дүниетанымын және өмірге деген көзқарасын қалыптастырады. Ежелден бері халық даналығы осы ұғымдардың мәнін қысқа да терең сөздер арқылы түсіндіруге тырысқан. Нақыл сөздер мен мақалдарда ұрпақтар тәжірибесі жинақталған, сондықтан олар өмірдің үйлесімін, ал қиындықтарды жеңудің жолын ұғынуға көмектеседі.
Бақыт туралы даналық
Бақыт әр адам үшін әртүрлі ұғым. Біреу үшін ол – жан тыныштығы, екіншісі үшін – сүйіспеншілік, ал үшіншісі үшін – еңбектегі жетістік. Халық даналығы шынайы қуаныш сыртқы дүниеден емес, адамның өз жүрегінен табылатынын үйретеді.
- Бақыт – бардың қадірін білуде. Бұл ой шүкіршілік пен қанағат сезімін еске салады. Нағыз үйлесім адам өмірдегі ұсақ қуанышты бағалап, қолындағыны қадірлеген кезде пайда болады.
- Бақыт тыныштықты сүйеді. Ежелгі халық мұны бекер айтпаған. Шынайы сезім мен сабырлы өмір көзге көрінбейтін, бірақ берік келеді. Сыртқы даңқсыз бақыт көбіне ұзақ әрі шынайы болады.
- Бақытты алыс жерден іздеме – ол өз қасыңда. Көп адам өмір бойы қол жетпес арманды қуып, өмірдің мәні қарапайым нәрселерде екенін байқамай өтеді: отбасыда, достықта, денсаулықта және еркіндікте.
Бақыттың бейнесі көп, бірақ оның өзегі – әр күнге ризашылықпен қарау.
Тағдыр туралы нақылдар
Халық түсінігінде тағдыр – жоғарыдан берілген жол, бірақ ол адамның таңдау құқығын жоққа шығармайды. Көптеген мақал-мәтелдер мен нақылдар адам өз өмірінің бағытын өзгерте алатынын меңзейді.
- Тағдыр – үкім емес, бұрылысы көп жол. Бұл сөз адамның еркін таңдау жасау құқығын білдіреді. Тіпті өмірдің кей сәттері өзгермейтіндей көрінсе де, адам әрдайым өз шешімін қабылдай алады.
- Әркімнің өз бақыты мен өз жолы бар. Бұл нақыл адамның даралығын көрсетеді. Біреуге қуаныш сыйлаған нәрсе, екіншісі үшін мүлде бөтен болуы мүмкін.
- Тағдырдан қашып құтылмассың, бірақ оған дайындалуға болады. Өмір сынақсыз болмайды, алайда сабыр мен парасат оны жеңілдетеді.
- Өзін-өзі билеген адам – тағдырын өзі жасайды. Бұл ой еңбектің және табандылықтың күшін көрсетеді. Адам өз ісімен тағдырды өзгерте алады.
Мұндай нақылдар адамды мойынсұнуға емес, саналы әрекетке шақырады. Тағдыр – адамның шешімдері мен қадамдарының айнасы іспетті.
Бақыт пен тағдырдың байланысы
Халық даналығында бұл екі ұғым бір-бірімен тығыз байланысты. Бақыт – кездейсоқ сый емес, дұрыс таңдау мен адал еңбектің нәтижесі.
- бақыт күткенге емес, әрекет еткенге келеді;
- сәттілік батыл әрі табанды адамды қолдайды;
- тағдырына шүкіршілік еткен жан жиі қуанышқа кенеледі;
- ішкі тыныштық – адамның өз жолымен келе жатқанының белгісі.
Көптеген ойшылдар мен жазушылар атап өткендей, тағдыр адамға көтере алмайтын сынақ бермейді, ал бақыт – төзім мен даналықтың сыйы.
Бақыт пен тағдыр – адам өмірінің өрнегін құрайтын екі жіп тәрізді. Бірі әр сәтке мән берсе, екіншісі сол сәттерді бағыттайды. Тағдырға ризашылықпен қарау және қарапайым нәрседен қуаныш таба білу адамды рухани бай әрі еркін етеді.
