Мазмұны
Үндістан тарихында қоғамның әлеуметтік және саяси өміріне айрықша ықпал еткен тұлғалар аз емес. Солардың ішінде Бхимрао Рамджи Амбедкардың орны ерекше. Оның есімі ғасырлар бойы кемсітушілікке ұшыраған «қолға түспейтіндердің» құқықтарын қорғаумен тығыз байланысты. Амбедкар тек езілген таптың мүддесін қорғап қана қоймай, тәуелсіз Үндістан Конституциясының негізгі авторларының бірі болды. Сондықтан ол әділет пен теңдік жолындағы күрестің символына айналды.
Балалық шағы мен білім алуы
Болашақ реформатор 1891 жылдың 14 сәуірінде Мадхья-Прадеш штатындағы Мау қалашығында дүниеге келді. Ол махар кастасынан шыққан болатын, ал бұл топты «қолға түспейтіндер» қатарына қосқан. Балалық шағы ауыр жағдайда өтті: мектепте қатарластарының қасында отыруға тыйым салынды, ортақ ыдыстан су ішуге рұқсат берілмеді. Дегенмен, білімге деген құштарлығы мен ұстаздарының қолдауы оны алға жетеледі.
- Ол алдымен Бомбейдегі колледжде білім алып, жоғары оқу орнында оқу мүмкіндігіне ие болды. Бұл қадам оның өсуіне жол ашты.
- Кейін АҚШ-қа барып, Колумбия университетінде экономика, саясат және құқық салаларын меңгерді. Мұнда ол болашақ қызметіне қажет берік негіз қалыптастырды.
- Одан соң Лондон экономика мектебінде оқып, жоғары дәрежелі білім алған алғашқы үнділердің бірі болды.
Бұл кезең оның дүниетанымын қалыптастырып, болашақ реформаторлық идеяларына жол ашты.
«Қолға түспейтіндердің» құқықтары үшін күресі
Үндістанға оралғаннан кейін Амбедкар тағы да бала кезіндегі кемсітушілікке куә болды. Бірақ енді ол әділетсіздікке қарсы ашық күрес бастады.
- төменгі касталардың мүддесін қорғауға арналған ұйымдар құрды;
- қоғамдағы әділетсіздікті әшкерелейтін мақалалар мен еңбектер жариялады;
- «қолға түспейтіндерге» мектепке, ғибадатханаларға және қоғамдық орындарға баруға құқық талап етті;
- таза суға, еңбекке және мемлекеттік қызметтерге тең қолжетімділікті жақтады;
- күресті жаппай қозғалысқа айналдырып, миллиондаған адамдарға үміт сыйлады.
Оның еңбегі қоғамдағы ең әлсіз топтың даусын естіртті.
Саяси қызметі
Амбедкар тек қоғамдық қайраткер емес, белсенді саясаткер де болды.
- Ол британ билігімен келіссөздерге қатысып, төменгі касталардың құқығын қорғады. Оның ұстанымы батыл әрі айқын болатын.
- 1932 жылы Махатма Гандидің бастамасымен «Пуна пактіне» қол қойды. Бұл келісім төменгі тап өкілдеріне заң шығарушы органдарда қосымша орындар беруге мүмкіндік жасады.
- 1947 жылы Үндістан тәуелсіздік алғаннан кейін Конституция әзірлеу жөніндегі комитетті басқарды. Ол құжатқа теңдік, ар-ождан бостандығы және азаматтық құқықтарды қорғау нормаларын енгізді.
- Кейін әділет министрі қызметін атқарып, әлеуметтік реформаларды ілгерілетуге күш салды.
Осы қызметінің арқасында ол жаңа Үндістанның басты лидерлерінің біріне айналды.
Діни көзқарасы және буддизмді қабылдауы
Амбедкар уақыт өте келе индуизм аясында касталық жүйені жою мүмкін емес деген қорытындыға келді. Сондықтан ол буддизмді таңдады.
- 1956 жылы ол жүздеген мың ізбасарымен бірге буддизмді қабылдады;
- бұл дінді ол теңдік пен әділдіктің діні деп санады;
- оқиға Үндістан тарихындағы ең ірі діни көшу әрекеттерінің бірі болды;
- оның таңдауы көптеген адамдарға дәстүрлі кемсітушіліктен бас тартуға үлгі болды;
- буддизмді ол еркіндіктің және тең мүмкіндіктің белгісі ретінде дәріптеді.
Бұл қадам оның әлеуметтік манифесіне айналды.
Амбедкардың мұрасы
Бхимрао Амбедкардың қалдырған ізі бүгінгі Үндістанда да айқын сезіледі.
- Оның идеялары демократиялық құрылымның негізін қалады. Конституция әлі күнге дейін елдің басты заңы ретінде қолданыста.
- Ол әлеуметтік теңдік үшін күрестің символына айналды және миллиондаған адамға өз құқығын қорғауға жігер берді.
- Оның құрметіне университеттер, көшелер мен ескерткіштер аталып, 14 сәуір күні жыл сайын туған күні ретінде атап өтіледі.
- Зерттеушілер оны заңгер мен саясаткер ғана емес, философ ретінде де бағалайды. Оның ойлары XXI ғасырда да өзекті.
Амбедкар Үндістанда ғана емес, бүкіл әлемде теңдік пен әділет идеяларын паш еткен қайраткер болып қалды.
Бхимрао Амбедкардың өмір жолы – рух күші мен өзгеріске сенімнің айқын дәлелі. Ол «қолға түспейтіндер» арасынан шығып, тәуелсіз Үндістан Конституциясының сәулетшісіне айналды. Оның тағдыры білім мен табандылықтың қоғамды өзгерте алатынын көрсетеді. Бұл есім әділет, еркіндік және тең құқық үшін күрестің мәңгілік белгісіне айналды.
