Адамзат жанының тереңіне бойлайтын әдебиет туындыларының бірі – Герман Гессенің «Сиддхартха» атты философиялық романы. Бұл шығарма – тек көркем мәтін емес, рухани жол іздеудің шынайы бейнесі. Автор оқырманды өмірдің мәнін, шындық пен үйлесімділікті өз бетімен табуға шақырады. Әр сөйлемі ойға терең, әр дәйексөзі – өмірлік сабақ. Бұл кітаптағы ойлар мен нақылдар уақыт шегінен тыс өмір сүреді, олар әлі де сан мыңдаған адамның жүрегіне жол тауып жатыр. Төменде осы туындыдан алынған ең әсерлі де, мәнді сөз тіркестері мен олардың астарына қатысты қысқаша түсіндірмелер келтірілген.
«Даналықты жеткізу мүмкін емес. Даналықты жеткізбек болған адам ақымақ болып естіледі.»
Бұл ой – әр адамның шындықты тек өз тәжірибесі арқылы ұғынатынын білдіреді. Көрген-білгенді айтып түсіндіру бір бөлек, ал оны жүрекпен түйсіну – мүлде басқа. Сондықтан да даналық жай ғана білім емес, ішкі жетілу мен сезімнің жемісі.
«Мен ойлай аламын, мен күте аламын, мен аштыққа шыдай аламын.»
Қысқа әрі қуатты тіркес. Бұл – Сиддхартханың өзін-өзі меңгеру жолындағы басты үш қасиеті. Жай ғана дағдылар емес, шын мәнінде адамның еркіндігі мен рухани төзімділігінің негізі.
«Ақиқатты сөзбен жеткізуге болмайды.»
Бұл сөйлем ақиқаттың сөзден биік тұрғанын меңзейді. Шынайы ұғыну – логикалық пайымнан емес, жүректен, түйсіктен туындайтын үдеріс.
«Махаббат – жер бетіндегі ең маңызды нәрсе. Оны түсіну – бәрін түсіну деген сөз.»
Мұндағы махаббат – тек ғашықтық сезімі емес, бүкіл тіршілікпен, өмірмен үйлесімді байланыс. Бұл – баршаға ортақ, таза болмысқа жақындау жолы.
«Адам неғұрлым жетілген болса, өзінің шектеулілігін соғұрлым айқын түсінеді.»
Мұнда даналық пен қарапайымдық қатар жүреді. Шын мәнінде дамыған тұлға көп нәрсе білмейтінін мойындай біледі, ал бұл – өсу мен тереңдеудің нышаны.
«Уақыт деген жоқ.»
Бұл – кітаптағы ең терең әрі жұмбақ тұжырым. Мұнда буддизмге тән «мәңгілік осы шақ» ұғымы көрініс табады. Уақыт – тек сана құрылымы, ал шындық – әрдайым дәл қазір.
«Әрбір бастаманың ішінде аяқталу бар.»
Өмірдің айналмалы, циклдік табиғаты туралы ой. Бір нәрсенің соңы – келесісінің бастауы. Қабылдауды үйрену – өзгеріске бейімделудің негізі.
«Су бәріне қабілетті: тыңдай алады, ағады, күтеді, шегінеді және жеңеді.»
Өзен – романда терең символ. Ол өмір ағысын, тыныштықты, төзімділікті және уақыттың тоқтаусыз қозғалысын бейнелейді. Бұл дәйексөз табиғат пен адамның рухани үндестігін көрсетеді.
«Тым көп білетін адам тыңдай алмайды.»
Бұл сөз эго мен менмендік туралы ескерту. Нағыз дана – тыңдай білетін адам, себебі тыңдау – түсінудің алғашқы қадамы.
«Сен мақсат деп атаған нәрсең – шын мәнінде кедергі.»
Бұл сөйлем өмірдің мәнін тек нәтиже мен жетістікпен өлшеудің қауіптілігі туралы. Адам жиі жолдың өзінен ләззат алуды ұмытып, тек нәтижеге ұмтылады.
«Іздеуші көбінесе тапқанын байқамай қалады.»
Кейде ізденіс адамның көзін бұлдыратып, қасында тұрған ең құндыны көруге кедергі жасайды. Шынайы құндылық – дәл осы сәтте, жанымызда болуы мүмкін.
«Сиддхартха» – тек роман емес, ол – рухани бағыт сілтейтін жол картасы. Бұл шығармадағы әр дәйексөз – ішкі әлемге сапар шегудің бастамасы, терең ойлауға итермелейтін белгі. Гессенің сөздері жүрекке үн қатады, ал олардың әсері – оқырманның өзіне байланысты. Бұл ойлар өмірдің күрделі сұрақтарына қарапайым, бірақ шынайы жауап іздеуге шабыт береді.
