Мазмұны
Жабайы табиғат сан алуан ғажайып жаратылыстарға толы, олардың әрқайсысы зерттеуге лайық. Солардың ішінде Солтүстік Американың ең әйгілі әрі еңселі жануары – гризли аюы. Бұл алып аң адамда қорқыныш пен таңданысты қатар тудырады және экожүйенің тепе-теңдігін сақтауда маңызды рөл атқарады. Оның тіршілігі мен мінез-құлқын жақсырақ түсіну үшін ерекше деректерге назар аударған жөн.
Шығу тегі мен сыртқы бейнесі
Гризли – негізінен Канада мен Аляскада кездесетін қоңыр аюдың бір түрі. Негізгі ерекшелігі – күміс түсті жылтырауы бар қою жүн, дәл осы қасиет оның атауына себеп болған.
- ересек еркек аюдың салмағы 400 килограмға дейін жетеді;
- артқы аяқтарына тұрғандағы биіктігі 2,5 метрге дейін көтеріледі;
- жүнінің түсі қара-қоңырдан алтын түске дейін өзгереді;
- ұзын тырнақтары тамақ табуға және жер қазуға көмектеседі.
Осы сипаттары гризлиді Солтүстік Американың ең қуатты әрі танымал жыртқыштарының біріне айналдырады.
Тіршілік дағдысы мен мінезі
Гризлидің мінез-құлқы сақтық пен қайсарлықты қатар қамтиды. Олар негізінен жалғыз тіршілік етеді, тек жұптасу кезеңінде немесе балық молайған мезгілде топтасуы мүмкін.
- Уақытының басым бөлігін қорек іздеуге жұмсайды. Негізгі азығы – балық, жидек, жәндік және тіпті өлекселер. Әртүрлі тағамды жеуі оған түрлі ортаға бейімделуге мүмкіндік береді.
- Күзде гризли май жинауға ерекше мән береді. Бұл қоры қыста 6 айға дейін созылатын ұйқыға қажет. Осы кезде ол толықтай ағзадағы майға сүйенеді.
- Ірі денесіне қарамастан, гризли сағатына 50 шақырымға дейін жүгіре алады. Мұндай жылдамдық оған олжасын ұстауға және қауіптен қорғануға септігін тигізеді.
- Ұрғашы аю төліне айрықша қамқорлық көрсетеді. Күшіктерін шамамен үш жыл қасында ұстап, өмір сүруге қажетті дағдыларды үйретеді.
Бұл мінез ерекшеліктері гризлидің әрі әлсіз, әрі қуатты табиғатын айқын көрсетеді.
Адаммен байланысы
Адам мен гризли арасындағы қарым-қатынас әрқилы тарихқа ие.
- ерте заманда бұл аңды қауіпті қарсылас деп санап, оған аңшылық жасау ерліктің белгісі деп бағаланған;
- қазіргі таңда гризли қорғауға алынып, кей аймақтарда оған аңшылық шектеулі;
- ол байырғы халықтардың мәдениетінде күш пен қайсарлықтың символы болып есептеледі;
- ғалымдар популяцияны сақтау орман мен өзендердің экологиялық тепе-теңдігімен тікелей байланысты екенін атап өтеді.
Осылайша, адам бұл жыртқышты тек құрметтеп қана қоймай, қорғаудың да қажеттілігін түсіне бастады.
Гризли аюы – жабайы табиғаттың қуаты мен әсемдігінің бейнесі. Оның өмірі адам мен табиғат арасындағы үйлесімділіктің қаншалықты маңызды екенін еске салады. Мұндай жануарларды зерттеу тек білім беріп қана қоймай, болашақ ұрпақ үшін табиғатты сақтаудың маңызын да үйретеді.
