Мазмұны
XXI ғасырдың басында Грузия тек ежелгі мәдениетімен ғана емес, сонымен қатар айрықша саяси оқиғаларымен де әлем назарын өзіне аударды. Өзгерістер әрдайым күрделі кезеңдермен қатар жүретін бұл елде 2003 жылдың күзінде ешқандай қантөгіссіз, бейбіт революция болды. Кейін ол «раушан революциясы» деп аталды. Бұл кезең посткеңестік кеңістік тарихындағы маңызды белес болып, грузин қоғамының ішкі және сыртқы саясатын айтарлықтай өзгертті. Сол оқиғалар әлі күнге дейін саясаткерлер, тарихшылар мен қарапайым тұрғындар арасында түрлі пікірталасқа негіз болып келеді.
Себептері мен алғышарттары
Революциялық өзгерістерге негіз болған басты факторлар – әлеуметтік-экономикалық дағдарыс, жемқорлықтың өсуі және билікке деген сенімнің төмендеуі. Елдегі жағдай уақыт өткен сайын нашарлап, түрлі әлеуметтік топтардың наразылығын күшейтті.
- жоғары лауазымды шенеуніктердің жемқорлыққа қатысты атышулы жанжалдары үкімет беделіне нұқсан келтірді;
- көптеген өңірлерде өмір сүру деңгейі төмендеп, әлеуметтік кепілдіктер жойыла бастады;
- күнделікті өмірде жемқорлық кеңінен таралып, халықтың тұрмысын қиындатты;
- экономикалық және саяси реформалардың жоқтығы ел ішіндегі дағдарысты ушықтыра түсті;
- оппозициялық көшбасшылардың беделі артып, халықаралық ұйымдардың қолдауы наразылықтың күшеюіне ықпал етті.
Осы факторлардың барлығы елде түбегейлі өзгерістердің алғышарттарын жасады.
Революция барысындағы маңызды оқиғалар
Оқиғалардың шарықтау шегі 2003 жылдың қараша айында өткен парламент сайлауынан кейін басталды. Оппозиция мен қоғамның бір бөлігі сайлау нәтижесін мойындаудан бас тартып, ел астанасы Тбилисиде жаппай митингілер мен шерулер ұйымдастырылды.
«Раушан революциясының» негізгі кезеңдері төмендегідей болды:
- Сайлау нәтижесі жарияланған сәттен бастап мыңдаған адам наразылық білдіріп, басты көшелерге шықты. Олар сайлау қорытындысын жойып, жаңа сайлау өткізуді талап етті.
- Оппозиция жетекшілері – Михаил Саакашвили, Зураб Жвания және Нино Бурджанадзе түрлі саяси күштерді біріктіріп, халықтың басым бөлігін өз төңірегіне топтастыра алды. Олардың әрекеттері үйлесімді стратегияға, азаматтық қоғаммен тығыз байланысқа негізделді.
- Революцияның шешуші сәті – 22 қараша күні наразылық білдірушілер парламент ғимаратына кіргенде орын алды. Бұл кезде мемлекет басшысы Эдуард Шеварднадзе мінберде сөз сөйлеп тұрған еді. Қолдарына символдық раушан гүлін ұстаған халықтың қысымымен президент өз еркімен отставкаға кетті.
Бұл биліктің бейбіт жолмен ауысуы посткеңестік кеңістіктегі зорлық-зомбылықсыз саяси өзгерістердің ең жарқын үлгісіне айналды.
Елге әсері және салдары
Билік ауысқан соң Грузия түбегейлі реформалар жолына түсті, жаңа демократиялық қоғам құруға ұмтылды. Мемлекет пен қоғамдық құрылымда біртіндеп өзгерістер орын алды.
- жемқорлықпен күрес мемлекеттік саясаттың басты бағытына айналып, көптеген мекемелерде өзгерістер жүргізілді;
- инвестиция тарту мен кәсіпкерлікті қолдау мақсатында экономикалық реформалар басталды;
- Ресеймен қарым-қатынас күрделене түсті, бірақ сонымен бірге Батыс елдерімен ынтымақтастық нығайып, ел еуроатлантикалық құрылымдарға жақындасты;
- үкімет инфрақұрылымды жаңартуға, білім мен туризмді дамытуға ерекше назар аударды;
- қоғамда жаңашылдықтың тиімділігі мен әділеттілігі туралы әртүрлі пікірлер мен сын-ескертпелер сақталды.
Грузиядағы реформалар тәжірибесі посткеңестік елдер үшін демократиялық жолды таңдауда үлгі болып, авторитарлық басқарудан бас тартуға түрткі болды.
Раушан революциясы – халықтың белсенділігі мен ұйымшылдығы арқасында ауқымды, бейбіт саяси өзгерістерге қол жеткізуге болатынын көрсетті. Бұл кезең халықтың бірлік пен жаңа болашаққа деген үмітін айшықтап, ел тарихында жаңару символына айналды. Сол оқиғалардың ықпалы бүгінде де – Грузия ішінде және сыртында – сезіліп келеді.
