Мазмұны
Қазіргі фанаттық мәдениет тек әуесқой қызығушылық деңгейінде қалып қойған жоқ – ол қазіргі заманғы мәдениеттің толыққанды бір тармағына айналды. Бұл кеңістіктің өз ережесі, терминдері мен шығармашылық үлгілері бар. Соның ішінде ерекше көзге түсетіні – «шиппинг» ұғымы. Бұл – көркем туындылардағы кейіпкерлерді романтикалық немесе эмоционалдық қарым-қатынаста елестету үдерісі. Осы идеяның негізінде пейрингтер, яғни жанкүйерлер сүйіп шиптайтын кейіпкерлік жұптар дүниеге келеді.
Шип дегеніміз не және ол қалай пайда болды
«Шип» сөзі ағылшын тіліндегі «relationship» – «қарым-қатынас» сөзінен шыққан «ship» қысқартылған формасына негізделген. Фанаттық ортада «шиптау» – екі кейіпкерді елестету, оларды бір-біріне лайық деп тану, тіпті олар арасында романтика болмаса да, оларды жұп ретінде қабылдау дегенді білдіреді. Бұл – көркем шығарманың сюжетіне қарамастан жасалатын шығармашылық қиял.
Шиппинг интернеттің дамуымен кең танымал болды:
- жанкүйерлер белгілі бір пейрингтерге арналған қауымдастықтар құрады;
- фанфиктер, иллюстрациялар, бейнероликтер жасалады;
- кейіпкерлердің кіммен жұп болғаны жөнінде пікірталастар жүреді;
- пейрингтерге арнайы белгілер мен хэштегтер қойылып, жүйеленеді;
- жұптардың айналасында балама сценарийлер мен өзіндік мифология түзіледі.
Осылайша, шип дегеніміз жай ғана елестету емес, бұл – толыққанды шығармашылық үрдіс.
Пейрингтер қалай дүниеге келеді
Пейринг – жанкүйерлердің назары, эмоциясы мен байқағыштығы негізінде туындайтын нәтиже. Әдетте ол кейіпкерлер арасындағы диалог, ым, іс-әрекет немесе жалпы химияға сүйене отырып қалыптасады. Көп жағдайда пейринг белгілі бір дуэтке, тартысқа немесе жұмбақ қарым-қатынасқа негізделеді.
Пейрингтің пайда болуына әсер ететін бірнеше негізгі фактор бар:
- Кейіпкерлер арасындағы химия. Романтикалық байланыс болмаса да, олардың өзара әрекеттестігі көрерменнің назарын аударады, сезімге әсер етеді.
- Қарама-қайшылық пен қақтығыс. Қарама-қарсы мінездер мен пікірлер арасындағы шиеленіс пейрингке негіз бола алады, өйткені мұндай байланыс эмоциялық серпінге толы.
- Сюжеттегі ашықтық пен болжам. Автор кейіпкерлер арасындағы қарым-қатынасты нақты анықтамаса, жанкүйерлер оны өздері толықтырып, балама нұсқалар ұсынады.
- Визуалдық үйлесімділік. Кейіпкерлер сырттай жарасымды болса немесе бір көріністе үйлесіп тұрса, шиптау басталады.
- Ортақ мақсат пен идеология. Ортақ күрес немесе ұқсас дүниетаным жанкүйерлерге бұл кейіпкерлер бір-біріне лайық деген әсер береді.
Демек, пейринг – бұл көркем туындыны жанкүйердің субъективті көзқарасымен қайта жандандыру, автордан тыс өз нұсқаңды ұсыну.
Шип түрлері мен фанаттық мәдениеттегі рөлі
Шиппинг жанкүйерлер мәдениетінде өзіндік жүйе мен құрылымға ие. Пейрингтер әртүрлі белгілермен, аттармен немесе қысқартылған кодтармен белгіленіп, ортақ тілге айналды. Олар кейіпкерлердің жынысына, сюжеттік қатынасына және жанрлық ерекшелігіне қарай жіктеледі.
Кең таралған шип түрлері:
- канондық жұптар – бастапқы шығармада нақты жұп ретінде көрсетілген;
- фанондық пейрингтер – тек жанкүйерлердің қиялынан туған;
- кроссоверлік жұптар – әртүрлі шығармалардағы кейіпкерлерді біріктіру;
- «крак» пейрингтер – күлкілі, әдейі қисынсыз жұптастырулар;
- сирек шиптар – тек тар аудитория арасында танымал пейрингтер.
Бұл жүйе арқылы фанаттар өзара байланыс орнатып, тақырыптық жобалар жасап, шығармашылықпен айналыса алады.
Пейринг пен шип – бұл жай ғана қиял емес. Бұл – оқырман мен көрерменнің туындымен өзара диалогқа түсуінің, кейіпкерлерді тереңірек түсінуге тырысуының тәсілі. Жанкүйер өз көзқарасын білдіру арқылы көркем әлемге үлес қосады. Осы арқылы қазіргі жанкүйерлік мәдениет пассив қабылдаудан белсенді шығармашылыққа айналып отыр.
