Мазмұны
XX ғасырдың екінші жартысында әлем тарихында үлкен өзгерістерге себепші болған қайраткерлердің қатарында Михаил Сергеевич Горбачёвтың орны ерекше. Ол Кеңес Одағында түбегейлі реформалар жүргізіп, халықаралық қатынастардағы шиеленісті бәсеңдетіп, «қырғи-қабақ соғыстың» аяқталуына ықпал еткен тұлға ретінде есте қалды. Горбачёвтың өмірбаянындағы негізгі деректер мен саяси қадамдары оның заманына ғана емес, бүкіл әлемге ықпал еткенін көрсетеді. Оның мұрасы саясаттағы батылдық, жаңашылдық пен адамгершіліктің айқын үлгісіне айналды.
Балалық шағы, білімі және еңбек жолының бастауы
Михаил Горбачёв 1931 жылы 2 наурызда Ставрополь өлкесіндегі Привольное ауылында дүниеге келген. Қарапайым ауыл шаруашылығымен айналысқан отбасында өскен болашақ саясаткерге еңбексүйгіштік пен төзімділік қасиеттері бала кезден дарыды. Орта мектепті бітіргеннен кейін Мәскеу мемлекеттік университетінің заң факультетіне түсіп, үздік студент атанды. Университет қабырғасында ол Коммунистік партия қатарына өтіп, қоғамдық жұмыстарға белсене араласа бастады.
1960-жылдары Михаил Горбачёв туған өлкесінде партиялық қызметте жылдам өсе бастады. Оның ұйымдастырушылық қабілеті мен адамдарға деген қамқорлығы Ставрополь өлкесінде танымал болуына септігін тигізді. 1970-жылдардың ортасына қарай ол Ставрополь өлкелік партия комитетінің бірінші хатшысы болып, кейін Мәскеуге шақырылды.
Жоғары билікке жол және реформалардың басталуы
1985 жылы Константин Черненко қайтыс болғаннан кейін Михаил Горбачёв КОКП Орталық Комитетінің Бас хатшысы болып сайланды. Осы сәттен бастап Кеңес Одағында түбегейлі өзгерістер дәуірі басталды. Жаңа көшбасшы елді жаңғырту қажеттігін ашық жариялап, қайта құру мен жариялылық саясатын ұсынды.
- қайта құру экономикалық және саяси жүйеде терең реформалар жүргізуді көздеді, яғни жергілікті бастамаларды қолдау, кәсіпорындардың дербестігін арттыру және мемлекеттік бақылауды әлсірету қолға алынды;
- жариялылық дәуірдің басты ұранына айналып, ел ішінде ашық пікірталас пен тәуелсіз бұқаралық ақпарат құралдарының дамуына жол ашты;
- жемқорлықпен күрес жүргізіліп, халықтың билікке деген сенімін қайта қалпына келтіруге күш салынды;
- адам құқықтары, сөз және дін бостандығы мәселелеріне ерекше мән берілді;
- елде алғашқы кооперативтер мен жекеменшік кәсіпорындар ашыла бастады, бұл нарықтық қатынастарға алғашқы қадам еді.
Бұл өзгерістер қоғамда әртүрлі көзқарас туғызды, дегенмен көптеген азаматтар елдің жаңаруы мен болашаққа үмітпен қарады.
Сыртқы саясат және «қырғи-қабақ соғыстың» аяқталуы
Горбачёвтың ең ірі жетістіктерінің бірі – Кеңес Одағының сыртқы саясатын түбегейлі өзгерту болды. Жаңа көшбасшының ашықтығы мен диалогқа дайын болуы оның алдындағы саясаткерлерден ерекшелендірді.
- АҚШ президенті Рональд Рейганмен достық қарым-қатынас орнатып, 1987 жылы орта және қысқа қашықтықтағы зымырандарды жою туралы тарихи келісімге қол жеткізді. Бұл екі алпауыттың ядролық қаруын алғаш рет қысқартқан маңызды құжат болды.
- 1988–1989 жылдары Кеңес әскерін Ауғанстаннан шығаруды бастап, аймақтағы тұрақсыздықты азайтуға және КСРО-ның халықаралық имиджін жақсартуға ықпал етті.
- Батысеуропалық мемлекеттермен қатынасты қалыпқа келтіруге, Германияның бірігуіне қолдау көрсетуге және Еуропадағы қауіпсіздік мәселелерін бірге шешуге бастамашы болды.
- «Жаңа ойлау» ұстанымына сәйкес, Шығыс Еуропадағы елдердің ішкі істеріне араласпауға шешім қабылдады. Бұл шешім осы елдерге демократиялық өзгерістерді бейбіт жолмен іске асыруға мүмкіндік берді.
- 1990 жылы Михаил Горбачёв халықаралық шиеленісті төмендету және жаһандық дипломатияның жаңа стандарттарын дамыту жолындағы еңбегі үшін Нобель бейбітшілік сыйлығын алды.
Әлем жұртшылығы бұл бастамаларды сенім мен ынтымақтастық дәуірінің басталуы ретінде бағалады.
Реформалар салдары және тарихи рөлі
Горбачёв бастаған өзгерістер Кеңес Одағының ыдырауына және социалистік жүйенің құлауына алып келді. Ол тарихтағы тұңғыш әрі соңғы КСРО Президенті болды және 1991 жылдың 25 желтоқсанында өз еркімен қызметінен кетті. Кейін Михаил Сергеевич қоғамдық және қайырымдылық салаларында белсенді жұмыс істеді, халықаралық әлеуметтік-экономикалық және саясаттану зерттеулер қорын құрды.
- саясаттан кеткеннен кейін лекциялар оқыды, кітаптар жазды, заман ағымына баға берді;
- оның тұлғасына Ресейде де, шетелде де көзқарастар әртүрлі – бірі оны еркіндік пен бейбітшіліктің символы десе, енді бірі елдің ыдырауына себепкер деп санайды;
- Горбачёв жаңа ұрпақтың демократия, бостандық және гуманизм құндылықтарын қабылдауына ықпал етті;
- оның есімі «қырғи-қабақ соғыстың» бейбіт аяқталуымен және жаһандық өзгерістермен байланысты.
Михаил Горбачёвтың өмірі – бір адамның тұтас дәуірдің бағытын өзгерте алатынын дәлелдейтін жарқын мысал. Оның реформалары, дипломатиялық батылдығы мен жауапкершілігі әлемдік тарихтың жаңа бетін ашты. Осы тәжірибе кез келген дағдарыс жағдайында адамзаттың ынтымақтастығы мен бейбітшілігін сақтап қалуға болатынын айқын көрсетті.
