Мұхаммед ибн Абдулла, яғни Пайғамбар Мұхаммед (с.ғ.с.), адамзаттың рухани және адамгершілік дамуына орасан зор ықпал еткен тұлға. Оның сөздері миллиондаған адамның жүрегіне жол тауып, уақыт өткен сайын өз мәнін жоғалтпай келеді. Бұл нақылдар ізгілікке, әділдікке, сабыр мен сүйіспеншілікке үндейді. Олар кез келген дәуір мен мәдениет үшін құндылығын сақтап, адам мен қоғам арасындағы рухани байланысты нығайтады. Төменде Пайғамбардың терең мағыналы және өмірлік даналыққа толы кейбір әйгілі сөздері келтірілген.
«Адамдардың ең жақсысы – өзгелерге ең көп пайда тигізгені.»
Бұл ой ислам этикасының өзегін білдіреді – адамның абыройы оның сөзімен емес, ісімен өлшенеді. Нағыз ізгілік – айналаға қамқор болу, көмектесу және өз еңбегімен игілік жасау.
«Алла сендердің түрлеріңе де, байлықтарыңа да қарамайды, Ол жүректеріңе және істеріңе қарайды.»
Бұл сөз адамның қадірі сыртқы келбетпен немесе мәртебемен емес, жүректің тазалығымен және іс-әрекетінің шынайылығымен өлшенетінін көрсетеді. Мұнда ниет тазалығы мен рухани сұлулықтың маңызы ерекше атап өтіледі.
«Күшті адам – өз ашуын жеңе алған адам.»
Пайғамбардың бұл сөзі шынайы күш пен батылдықтың мәнін ашады. Ашуға берілмей, өзін ұстай білу – рухани кемелділіктің көрінісі. Өзін-өзі басқара алған адам ғана өзгеге де тыныштық пен сенім сыйлай алады.
«Бауырыңа жымиюың – садақа болып саналады.»
Бұл сөз мейірімділіктің қарапайым әрекеттерден басталатынын еске салады. Кішкентай ғана жылы жымию да біреудің көңілін көтеріп, ізгілікке жетелей алады. Жақсылық әрдайым үлкен істерден тұрмайды – кейде бір ғана мейірім жетіп жатады.
«Ең қайырлы адам – өз отбасына жақсы қарым-қатынас жасайтын адам.»
Мұхаммед (с.ғ.с.) ізгіліктің бастауы отбасынан басталатынын айтқан. Жақындарға қамқорлық пен сүйіспеншілік қоғамдағы тұрақтылықтың негізін қалайды. Үй ішіндегі мейірім сыртқы ортаға да тарайды.
«Білім – мүміннің жоғалған қазынасы, оны қай жерде тапса да, алуына тиіс.»
Бұл сөз адамды өмір бойы білім іздеуге үндейді. Білім шектеусіз және ұлтқа бөлінбейді – қай жерде болса да, оны игеру адамның рухани өсуіне себеп болады.
«Саған әділетсіздік жасаған адамға сен әділетсіздікпен жауап берме.»
Бұл ой адамгершіліктің ең биік өлшемін көрсетеді. Кек алудан гөрі кешіре білу – рухани беріктіктің белгісі. Жақсылықпен зұлымдықты жеңу – нағыз имандылықтың көрінісі.
«Адамның жүрегі күнәмен қарайып, ол тәубе еткенде тазарады.»
Мұнда тәубенің мәні айқын көрсетілген. Әр пенде қателесуі мүмкін, бірақ ең маңыздысы – оны мойындап, Алладан кешірім сұрау. Тәубе адамның жан дүниесін тазартып, рухани тыныштыққа жетелейді.
«Азға шүкір еткен – көпке лайық.»
Бұл сөз өмірдің әр сәтіне ризашылық білдірудің маңызын еске салады. Шүкіршілік адамды қанағатшыл етіп, бақыттың түп негізін қалыптастырады.
«Өзіңе қаламайтыныңды өзгеге де қалама.»
Бұл қағида адамзат этикасының ортақ негізі болып табылады. Ол өзара сыйластық пен әділдікті дәріптеп, қоғамда бейбіт өмірдің орнауына себеп болады.
Мұхаммед ибн Абдулланың даналығы өмірдің барлық саласын қамтиды – жеке мінез-құлықтан бастап, қоғамның моральдық қағидаларына дейін. Оның сөздері ізгілікке, рухани тазалыққа және өзара түсіністікке шақырады. Уақыт өтсе де, бұл нақылдар өз маңызын жоймай, адамзатқа мәңгілік құндылықтарды еске салып келеді.
