Мазмұны
Бүгінгі қарбалас өмірде адамдар кідіріс жасауға, байсалды сәттерге және шынайы әңгімеге сирек уақыт табады. Алайда жер бетінде кофе ішуді асығыс қажеттілік емес, шынайы өмір салты деп білетін елдер бар. Солардың бірі — Балқан түбегіндегі Черногория. Мұнда хош иісті сусынды пластик стақанда емес, уақытпен бірге дәмін сезініп ішеді. Кофе бұл елде жай ғана сергітетін сусын емес, адамдар арасындағы байланыстың бір түрі, ал әңгіме — жаныңа дем беретін өмір философиясы. Осы ерекше дәстүрлер мен көзқарастарды тереңірек түсіну үшін черногориялықтардың күнделікті өмір салтына үңілу қажет.
Кофе — ұлттық болмыстың бір бөлшегі
Кофе ішудің мәдени тамыры Черногорияда өте тереңде жатыр. Бұл сусын көп жағдайда мейірімділіктің, көңіл бөлудің және шынайы қарым-қатынастың нышаны ретінде қабылданады.
Черногория тұрғындары үшін кофе:
- жай ғана сусын емес, қонақжайлықтың белгісі;
- туыстар мен достардың басын қосатын себеп;
- атадан балаға жалғасқан өмірлік дәстүр;
- ой түйіп, сәл баяулап, дем алуға мүмкіндік;
- халықтың мінезі мен дүниетанымын бейнелейтін салт.
Мұнда кофе тек сергектік үшін ішілмейді — ол тыныштық пен шабыт үшін қажет. Әңгіме кофе ішумен қатар жүреді, ал олардың үйлесімі — күнделікті өмірдің ажырамас бөлігі.
Кафе — ресми кездесудің орны
Черногорияда іскерлік мәселелерді электронды хатпен шешу әдетке айналмаған. Егер мәселе маңызды болса, оны міндетті түрде бетпе-бет отырып талқалаған дұрыс. Кофе үстіндегі бейресми орта сенімге негізделген диалог құруға көмектеседі.
Адамдар кофеханада жиі мынадай жағдайлар үшін кездеседі:
- Жұмыс мәселелерін талқылау. Черногориялықтар келісімге келу үшін алдымен адамды түсінуге тырысады. Бейресми орта қысымды сейілтіп, ортақ шешімге келуге жол ашады.
- Достармен бас қосу. Кофе — жаңалықтармен бөлісудің, әзіл-қалжың айтудың, бір-бірін тыңдаудың ең жақсы сәті. Мұндай кездесулер тек көңіл көтеру емес, ішкі жақындықты арттырады.
- Отбасылық әңгіме. Үлкен кісілер жиі «бір шынаяқ кофе ішейік» деп бастайтын маңызды әңгімелерді осындай жағдайда жүргізеді. Бұл — сабырмен, іштей тыңдап отырып сөйлесудің мәдениеті.
- Танысу немесе кездесуге шығу. Мұнда ештеңеге асықпайды, сондықтан кофе ішу алғашқы әсер қалыптастырудың таптырмас тәсілі. Қысымсыз, еркін ортада адамдар бірін-бірі шынайы тани алады.
Осылайша, қарапайым сусын түрлі әлеуметтік жағдайларда көпір іспеттес қызмет атқарады. Ол адамдарды теңестіреді және шынайы сөйлесуге жағдай жасайды.
Әңгіме құру — құрмет пен дәстүр
Черногорияда сөйлесу — үлкен мәнге ие мәдени элемент. Мұндағы адамдар үндемей отыруды бейжайлық немесе салқындық белгісі деп қабылдайды, ал асығу — әдепсіздік ретінде қарастырылады. Олар тыңдай да біледі, сөзді бөлмейді, пікірге құрметпен қарайды.
Бұл дәстүрлі қарым-қатынасқа деген ықылас мынадай факторлармен түсіндіріледі:
- тарихи қалыптасқан қауымдастыққа негізделген өмір салты;
- үлкендерге құрмет пен ауызша білім беру дәстүрі;
- жылы климаттың ашық аспан астында жиі жиналуға ықпал етуі;
- отбасы құндылықтарының басымдығы;
- уақыттың артынан емес, өмірдің өзімен үндесіп өмір сүру философиясы.
Мұндағы адамдар сөйлескенде шын мәнінде бірін-бірі түсінуге тырысады. Сондықтан да мұндай әңгімелер ұзақ есте қалады, ал эмоциялық байланыс нығая түседі.
Кофе ішудің өзіндік әдебі
Черногориялықтар қарапайым әрі ашық адамдар болғанымен, кофеге байланысты өздерінің қалыптасқан ережелері бар. Бұл дәстүрлерді сақтау — жергілікті мәдениетке құрмет көрсетудің белгісі.
Кофеханаға бармас бұрын мына қағидаларды білген жөн:
- қонаққа не кездесуге бос қолмен келмеген дұрыс, тәтті бірдеңе әкелу жарасады;
- тез кетуге болмайды, асығу — құрметсіздік;
- телефон шұқылау — әңгімеге деген немқұрайдылықтың белгісі;
- саясат немесе ақша туралы сөз қозғамайды, егер бұл жұмыс кездесуі болмаса;
- кофеден себепсіз бас тарту — сыпайылыққа жатпайды.
Осындай ұсақ көрінетін, бірақ маңызды жайттар адамдар арасындағы шынайы байланысты нығайтады. Кофе ішудің бұл әдебі елдің ішкі мәдениетін тереңірек тануға мүмкіндік береді.
Кофе мен әңгімеге деген құрмет — Черногория халқының өмірге деген философиялық көзқарасының айнасы. Мұндағы адамдар үшін маңыздысы — нәтиже емес, процесстің өзі. Қарапайым сұхбат, бір шынаяқ кофе мен шынайы көңіл — осы елде күнделікті өмірдің шынайы байлығы саналады. Мұндай қарапайым сәттерде адам өз ішкі жан-дүниесімен үндесіп, мағыналы қатынас орната алады. Черногория осы тұрғыда өмірдің баяу ағынын қадірлеудің, уақытты сезінудің және адамдарды шын мәнінде тыңдай білудің нағыз мектебі.
