Мазмұны
Шығыс пен Батыстың тоғысқан тұсында, Жерорта теңізінің жағалауында орналасқан Ливан – көлемі шағын болғанымен, мәдениеті мен тарихы бай мемлекет. Мұнда ежелгі дәстүрлер мен қазіргі заман көзқарастары, араб әлемінің ерекшелігі мен еуропалық нәзіктік үйлесім тапқан. Алайда Ливанды өзгелерден даралайтын басты ерекшелік – діндердің сан алуандығы мен бейбіт қатар өмір сүруі. Мұсылмандар мен христиандар, друздар мен өзге де қауым өкілдері ғасырлар бойы бір-бірімен көршілік қатынаста өмір сүріп келеді. Бұл ел – діни төзімділік пен өзара құрметтің ерекше үлгісі.
Көпдінділіктің тарихи бастауы
Ливан ежелден-ақ өркениеттер қиылысқан мекен болған. Финикиялықтар, римдіктер, византиялықтар, арабтар мен османдар өз ізін қалдырып, әр кезеңде бұл өңірге жаңа мәдениет пен сенім әкелген.
- Біздің дәуірдің алғашқы ғасырларында христиандық дін Ливан жеріне таралып, марониттік қауым қалыптасты. Олар Рим шіркеуіне адал болып, ғасырлар бойы Ливан мәдениетінің негізін қалаушылардың бірі болды.
- VII ғасырда ислам діні тарала бастағанымен, жергілікті христиандарды ығыстырмай, онымен қатар өмір сүрді. Осылайша суннит, шиит және друз қауымдары пайда болып, әрқайсысы өз дәстүрін сақтап қалды.
- Осман империясы билігі кезінде Ливанға белгілі бір дәрежеде автономия берілді, бұл өз кезегінде діни тепе-теңдікті сақтау мен бейбіт қатар өмір сүру моделін қалыптастыруға мүмкіндік туғызды.
Осы тарихи факторлар нәтижесінде көпдінділік Ливан қоғамының тұрақты ерекшелігіне айналды.
Дін – саяси жүйенің негізі
Ливанда дін тек рухани құндылық қана емес, сонымен бірге қоғамдық құрылымның бір бөлігі болып саналады. 1943 жылы тәуелсіздік алғаннан кейін елде ерекше саяси модель қабылданды, ол конфессиялық тепе-теңдікке негізделді.
- ел президенті әрқашан маронит-христиан қауымынан таңдалады;
- премьер-министр міндеті суннит-мұсылманға жүктеледі;
- парламент спикері шиит-мұсылман қауымынан тағайындалады;
- вице-премьер әдетте православие өкілінен болады;
- парламенттегі орындар діни топтардың санына қарай әділ бөлінеді.
Бұл жүйе «конфессиялық келісім» деп аталады. Ол кейде күрделі болғанымен, ел ішінде діни тепе-теңдікті сақтап, түрлі қауымдар арасындағы тұрақтылықтың кепіліне айналды.
Күнделікті өмір мен мәдениеттегі үйлесім
Ливанда дін адамдарды бөліп-жармайды, керісінше біріктіреді. Күнделікті өмірде түрлі сенім иелері көршілік қатынаста өмір сүріп, бірлесе еңбек етеді, ортақ мерекелерді тойлайды.
- Бейрут қаласында мешіт пен шіркеуді бір көшеде қатар көруге болады. Азан үні мен шіркеу қоңырауының дауысы қатар естіліп, ерекше рухани үндестік тудырады.
- Ливан тұрғындары көбіне мұсылмандық және христиандық мерекелердің екеуін де атап өтеді. Бұл дәстүр өзара құрмет пен достықтың белгісі саналады.
- Мектеп пен университеттерде түрлі діндегі балалар бірге білім алады, бұл толеранттылық пен өзге сенімге түсіністікпен қарауға баулиды.
- Ливанның тағам мәдениеті, музыкасы мен өнері де көпдінді қоғамның әсерін көрсетеді – онда арабтық әуендер, византиялық нәзіктік және еуропалық ықпал бір-бірімен үйлесіп кеткен.
Мұндай мәдени синтез елдің басты ерекшелігіне айналып, көптүрліліктің байлық екенін дәлелдейді.
Қиындықтар мен сын-тегеуріндер
Діндердің бейбіт өмір сүруі қаншалықты тамаша болғанымен, мұндай жүйе кей кездері күрделі мәселелерге де жол ашады.
- конфессиялық теңгерім саяси реформаларды баяулатуы мүмкін, себебі әр шешім барлық тараптың келісімін талап етеді;
- экономикалық дағдарыстар әлеуметтік шиеленісті күшейтіп, діни айырмашылықтарды қоздыру қаупін тудырады;
- сыртқы күштердің араласуы кейде ел ішіндегі топтар арасындағы тепе-теңдікті бұзады;
- жастардың елден көшуі мәдени және рухани тұтастыққа қауіп төндіреді;
- 1975–1990 жылдардағы азаматтық соғыстың салдары әлі күнге дейін ел жадында сақталып, бейбітшіліктің қадірін ұғындырады.
Соған қарамастан, ливандықтар үшін татулық – ең жоғары құндылық. Олар өз елін бейбітшіліктің символы ретінде көреді және дінаралық келісімді сақтау үшін күш біріктіреді.
Ливан – айырмашылықтан емес, алуандықтан күш алатын мемлекет. Мұнда сенім адамды бөліп-жармайды, керісінше, біріктіреді. Әр дін қоғамның рухани келбетінің бір бөлігі ретінде қабылданады. Төзімділік пен өзара сыйластық Ливанды тек Таяу Шығыстың емес, бүкіл әлемнің үлгісіне айналдырды. Діндердің қатар өмір сүруі – бұл елдің басты байлығы әрі оның болашағының кепілі.
