Мазмұны
Қаланың сәулеті – оның табиғи жағдайы, тарихи даму жолы мен мәдени талғамының көрінісі. Әр елді мекен өз бейнесін материал, пішін мен өнер арқылы қалыптастырады. Солтүстік елдерде табиғи шикізат пен ұлттық дәстүрдің үйлесімі айқын сезіледі. Норвегия астанасы – Осло – солардың жарқын үлгісі. Мұнда ағаштан салынған үйлер мен әр бұрышта кездесетін мүсіндер қаланың басты ерекшеліктерінің біріне айналған. Бұл элементтер тек көз тартарлық сән емес, сонымен қатар халық жадын сақтап, заманауи қала тіршілігімен үйлесіп тұрады.
Ағаш құрылыстың тарихи негізі
Норвег халқы ежелден орман байлығын тұрмыста кеңінен пайдаланған. Ел аумағының басым бөлігін ормандар алып жатқандықтан, сапалы ағашқа қол жеткізу оңай болған. Аязды климат жағдайында ағаш құрылыс материалы ретінде өзінің сенімділігімен және қолайлылығымен ерекшеленді.
Осло қаласындағы ағаш үйлердің кең таралуына мынадай тарихи себептер әсер етті:
- ортағасырлық қолөнер дәстүрінің ықпалы;
- солтүстік еуропалық ағаш ою өнерінің дамуы;
- викингтер кезеңіндегі кеме жасаудың әсері;
- кірпіш пен тасқа қолжетімділіктің шектеулі болуы;
- ағаш құрылыстардың жер сілкінісіне төзімділігі.
Осының барлығы ағашты тек құрылыс материалы ғана емес, ұлттық болмыстың бір бөлігі ретінде қабылдауға себеп болды.
Бүгінде ағаш үйлер неге өзектілігін жоғалтпаған
Қазіргі заманғы технологиялар мен материалдардың дамуына қарамастан, Ослода ағаш үй салу мен қалпына келтіру үрдісі жалғасуда. Бұған практикалық қана емес, философиялық тұрғыдағы себептер де әсер етеді.
- Ағаш – экологиялық таза және қалпына келетін ресурс. Тұрақты даму қағидаттарын ұстанатын елдер үшін бұл аса маңызды. Ағаш өңдеу мен жою барысында қоршаған ортаға зиян келтірмейді.
- Мұндай үйлер жылуды жақсы сақтайды. Суық климатта бұл маңызды фактор. Осының арқасында тұрғындар жылу шығынын азайтып, жайлы өмір сүру мүмкіндігіне ие болады.
- Ағаш үйдің сырт келбеті ерекше. Уақыт өте келе ағаш өзінің табиғи түсін өзгертеді, ал оның құрылымы кеңістікті жылы әрі жайлы етеді. Мұндай үйлер қала эстетикасын байытады.
- Табиғи ландшафтпен үйлесімді. Тау, көл мен орман қоршаған ортада ағаш үйлер органикалық түрде үйлесіп тұрады. Бұл қала мен табиғаттың арасындағы тепе-теңдікті сақтауға септігін тигізеді.
Осы факторлар ағаш архитектурасын Осло үшін тек тарихтың мұрасы емес, заманауи шешім ретінде сақтап отыр.
Мүсін өнері – қаланың айқын келбеті
Осло – тек ағаш үйлерімен емес, мүсіндерінің көптігімен де ерекшеленетін қала. Темір, ағаш, тас және қола материалдарынан жасалған бейнелер алаңдарда, саябақтарда, жағалаулар мен мұражайларда кең таралған. Олар көрерменге өмірлік ой салып, күнделікті кеңістікті көркемдікпен байытады.
Қалалық кеңістікте мүсіндердің көптігін түсіндіретін бірнеше себеп бар:
- өнерге қолжетімділікті қамтамасыз ету ниеті;
- мемлекеттік деңгейде шығармашылықты қолдау саясаты;
- халықтың мәдени өмірге белсенді араласуы;
- қатал сәулеттік шешімдердің арасында бейнелік әртүрлілікті арттыру қажеттілігі;
- тарихи бейнелер мен халықтық тұлғаларға деген құрмет.
Сондықтан бұл мүсіндер күнделікті өмірдің көркем тілін қалыптастырып, қаланың болмысын даралайды.
Ослодағы танымал мүсіндік кеңістіктер
Норвегия астанасында кейбір орындар тек мүсін өнерімен байланысты аталады. Олар елорданың мәдени картасында ерекше орынға ие.
- Вигеланд саябағы. Бұл – Густав Вигеландтың қолынан шыққан 200-ден астам мүсін орналасқан ауқымды кешен. Тастан және қоладан жасалған бейнелер адамның өмірі, сезімі және отбасылық құндылықтар жайлы сыр шертеді.
- «Фолкемузеум» ашық аспан астындағы музейі. Бұл жерде әртүрлі тарихи кезеңдердегі ағаш құрылыстар мен оларды толықтырып тұрған мүсіндер қойылған. Экспозициялар ұлттық мәдениеттің терең тамырларына үңілуге мүмкіндік береді.
- Акер-Брюгге жағалауы. Бұл аймақта заманауи авторлардың туындылары ашық кеңістікте орналасқан. Қала сәулеті мен өнердің үндестігі айқын сезіледі.
- Хенни Онстад өнер орталығы. Мұнда классикалық және заманауи мүсіншілердің еңбектері көрсетіледі. Уақытша көрмелер қоғамның әлеуметтік және философиялық мәселелерін қозғайды.
Осы мекендер мүсінді тек сәндік элемент емес, ой тудыратын өнер түрі ретінде қабылдауға сеп болады.
Осло – дәстүр мен заманауи көзқарастың үйлесімін сәтті сақтаған қала. Ағаш үйлер табиғатпен үндестікті көрсетсе, мүсіндер рухани ізденістің айғағына айналған. Мұнда сәулет пен өнер бір-бірін толықтырып, тұрғындар мен қонақтарға терең мағына мен сезім сыйлайды. Сол себепті бұл қала әр қадам сайын тарих пен болашақтың үнін сездіреді.
