Мазмұны
Кино – заманауи мәдениеттің ажырамас бөлігі. Ол адамдарды біріктіріп, қоғамның құндылықтарын бейнелейді және дәуірдің рухын көрсетеді. Алайда кей елдерде бұл өнер түрі еркін дами алған жоқ. Сауд Арабиясы ұзақ уақыт бойы кинотеатрларға тыйым салған санаулы мемлекеттердің бірі болды. Тек соңғы жылдары бұл шектеу алынып, тұрғындар үлкен экранда фильм көру мүмкіндігіне ие болды. Бұл шешімнің себебін түсіну үшін елдің діни, мәдени және саяси ерекшеліктерін қарастыру қажет.
Тыйымның тарихи себептері
Өткен ғасырдың ортасында Сауд Арабиясында шағын жеке кино залдары болған. Бірақ 1980-жылдары діни консерватизм күшейген кезде олардың барлығы жабылды. Сол кездегі билік кино адамгершілік құндылықтарға нұқсан келтіреді және жастардың рухани бағытынан алшақтатады деп есептеді.
Бұл тыйым ислам қағидаларының қатал түсіндірілуіне негізделді. Діни жетекшілер фильмдерде зорлық-зомбылық, махаббат көріністері немесе би мен музыка болса, ол халықты адастырады деп санады. Мұндай мазмұн ұят пен инабаттылыққа қайшы келеді деген пікір қалыптасты.
Киноға тыйым салудың басты себептерін былайша түйіндеуге болады:
- қоғам өмірін қатаң бақылауда ұстаған діни топтардың ықпалы;
- жастардың санасын өзгертетін Батыс мәдениетінен қорқу;
- ұжымдық ойын-сауық иманға кері әсер етеді деген көзқарас;
- ұлттық болмысты және дәстүрлі құндылықтарды сақтау ниеті.
Осылайша кинотеатрлардың жабылуы елдің мәдени оқшаулану саясатының бір бөлігі болды.
Қоғам көзқарасының өзгеру себептері
Ғаламдық экономикалық өзгерістер мен технологиялық даму кез келген елге әсер етпей қоймайды. Мұнай табысына тәуелді Сауд Арабиясы уақыт өте келе экономикасын әртараптандырудың маңыздылығын түсінді. Жаңа буын басшылығы, атап айтқанда тақ мұрагері Мұхаммед бин Салман, елді жаңғыртуға бағытталған ауқымды реформаларды қолға алды.
Бұл өзгерістер «Vision 2030» (Көрегендік 2030) бағдарламасы аясында жүзеге асуда. Бағдарламаның мақсаты – елдің экономикасын әртараптандырып, мәдени және ойын-сауық саласын дамыту. Осы бағытта билік киноиндустрияға жаңа көзқараспен қарап, оны қауіп емес, мәдени және экономикалық дамудың мүмкіндігі ретінде қабылдай бастады.
Кинотеатрлардың ашылуы дәстүр мен заманауилықтың үйлесімін көрсететін жаңа дәуірдің белгісіне айналды.
Киноға рұқсат берудің негізгі себептерін былайша түсіндіруге болады:
- Экономикалық қажеттілік. Билік мұнайға тәуелділікті азайтып, қызмет көрсету саласын дамытуға ұмтылды. Кино өндірісі жаңа жұмыс орындарын ашып, ішкі туризмді жандандырады.
- Қоғамдық құрылымның өзгеруі. Халықтың басым бөлігі – жастар. Олар бос уақытын тиімді өткізуге және жаңа әсер алуға ұмтылады. Бұрынғы шектеулер бұл сұранысқа жауап бере алмады.
- Ел имиджін жақсарту. Сауд Арабиясы әлемге ашық әрі жаңаруға дайын ел екенін көрсеткісі келді. Киноның рұқсат етілуі осы өзгерістердің символына айналды.
- Мазмұнды бақылау тетігі. Фильмдер алдын ала тексеруден өтеді, бұл дәстүрлі құндылықтар мен жаңа мәдени бағыттардың арасындағы тепе-теңдікті сақтауға мүмкіндік береді.
Осылайша ел басшылығы заманауилық пен сақтықты қатар ұстанып, қоғамды біртіндеп жаңа мәдени кеңістікке бейімдеді.
Қазіргі кино мәдениетінің дамуы
2018 жылы тыйым ресми түрде алынып, елде заманауи кинотеатрлар желісі қарқынды дами бастады. Ірі халықаралық компаниялар Эр-Рияд, Джидда және өзге қалаларда залдарын ашты. Алғашқы көрсетілімдер үлкен қызығушылық тудырып, халық бұл жаңалықты қуана қабылдады.
Қазір кино Сауд Арабиясының қалалық мәдениетінің бір бөлігіне айналды. Тұрғындар жергілікті және шетелдік фильмдерді көре алады, алайда кейбір туындылар мазмұндық тұрғыда әлі де түзетулерге ұшырайды. Сонымен қатар ұлттық кино өндірісі қалыптаса бастады — сауд режиссерлері мен актерлері халықаралық деңгейде танылып келеді.
Кинотеатрлар ел ішінде тек ойын-сауық емес, әлеуметтік пікір алмасу мен шығармашылық байланыс орнына айналды.
Киноға рұқсат беру Сауд Арабиясының мәдени тарихындағы маңызды бетбұрыс болды. Бұл шешім дәстүр мен жаңашылдықтың үйлесімін табуға бағытталған қадам екенін көрсетті. Кинематограф ел үшін енді қауіп емес, рухани және экономикалық жаңарудың құралына айналды. Осы өзгеріс уақыт талабына жауап беріп, қоғамның дамуға дайын екенін дәлелдеді.
