Мазмұны
Әр дәуір өзіне тән мәдени ізімен ерекшеленеді, ал цифрлық кеңістік те бұл үрдістен тыс қалған жоқ. Интернеттің дамуы адамдардың күнделікті дағдыларына, қарым-қатынас тәсілдеріне және ақпаратпен жұмыс істеу мәдениетіне үлкен өзгеріс әкелді. Уақыт өте келе желінің алғашқы кезеңдерін көріп, оның қалыптасуына куә болған ерекше буын пайда болды. Олар интернет ардагерлері немесе қысқаша айтқанда — олдтар деп аталады. Мұндай адамдар үшін интернет тек жаңалықтар мен көңіл көтеру орны емес, сонымен қатар өз тарихының бір бөлігіне айналған құбылыс. Бұл ұғымның мағынасын және олд болудың мәнін тереңірек қарастырайық.
«Олд» кімдер және бұл сөз қалай қалыптасты
«Олд» сөзі ағылшын тіліндегі old сөзінен шыққан және «ескі», «тәжірибелі», «бұрыннан бар» деген мағынаны білдіреді. Интернет мәдениетінде бұл атау желіде ұзақ уақыттан бері отырған, алғашқы платформалар мен технологияларды көрген адамдарға қатысты қолданылады. Олдтар смартфондар дәуіріне дейін интернетті пайдаланған және көптеген жаңа сервистерді өз көздерімен көрген.
Шартты түрде олд деп келесі адамдарды атауға болады:
- модемдік интернеттің шиқылдаған қосылу дыбысын естігендер;
- Rambler, AltaVista сияқты алғашқы іздеу жүйелерін қолданғандар;
- форумдар мен чаттарда отырғанда әлеуметтік желілер әлі пайда болмаған кезді көргендер;
- IRC, ICQ, алғашқы мессенджерлер арқылы сөйлескендер;
- үлкен платформалардың алғашқы нұсқаларын пайдаланғандар.
Олар үшін интернет — тәжірибе, достық және өзін дамыту құралы болды.
Интернет ардагерлеріне тән дағдылар
Олдтар цифрлық мәдениетті терең түсінеді. Бұрын ақпарат табу әлдеқайда қиын болатын, ал әр жаңа сервис революциялық жаңалық ретінде қабылданды. Сол себепті тәжірибе оларға ерекше серпін берді.
Көп жағдайда оларда келесі қасиеттер байқалады:
- техникалық қиындықтарды өз бетімен шеше алу; алғашқы жылдары сапалы нұсқаулықтар аз болды, сондықтан бәрі тәжірибе арқылы үйренді;
- ақпаратты талдай білу және жалған деректерді сүзгілеу қабілеті; бұл интернетте адаспауға көмектесті;
- желілік этикетті құрметтеу; форумдарда мәдени қарым-қатынас басты ереже болды, сондықтан адамдар пікірталаста сыпайылықты сақтауға тырысты;
- шыдамдылық; баяу жүктелетін беттер мен минуттап күтетін файлдар шыдамды болуға үйретті.
Мұндай дағдылар олдтарды құнды тәжірибе тасымалдаушыларына айналдырды.
Алғашқы интернет қауымдастықтарының атмосферасы
Интернеттің алғашқы кезеңінде кеңістік шынайы әрі жылы орта ретінде есте қалды. Адамдар бір-біріне көмектесіп, пайдалы ақпаратпен бөлісіп, агрессиясыз сөйлесуге тырысатын. Сенім мен өзгеге құрмет мәдениеті ерекше орын алды.
Ол кезеңді еске түсіретін белгілер:
- Біліммен бөлісуге деген ықылас. Көптеген нұсқаулықтар, мақалалар, бағдарламалар тек энтузиазммен жасалды. Бұл орта өзін-өзі дамыту мәдениетінің негізін қалады.
- Шынайылыққа ұмтылу. Анонимдік өте аз қолданылды, сол себепті жауапкершілік жоғары болды. Репутация ең құнды нәрсе еді.
- Ынтымақтастық рухы. Командалық жобалар пайда үшін емес, идея үшін жасалды. Кейбір ірі сервистер дәл осындай бастамалардан туындады.
- Қарым-қатынастың маңыздылығы. Әрбір әңгіме ортақ қызығушылыққа негізделіп, адамдар бір-бірін құрметтейтін.
Интернет еркіндік пен өзара құрметтің ортасы болды.
Неліктен көпшілік сол кезеңді сағынады
Технологиялар интернетті барлық адамға қолжетімді және жайлы етті. Алайда даму барысында рухани құндылықтар мен шынайы байланыстар біртіндеп әлсіреді. Сондықтан олдтар өткен кезеңді жиі сағынышпен еске алады.
Ностальгия себептері мыналармен байланысты:
- шынайылықтың азаюы және маркетингтің басымдығы;
- үстірт мазмұнның көптігі;
- қарым-қатынас құндылығының төмендеуі;
- аноним агрессия деңгейінің артуы.
Интернет кеңейді, бірақ өзінің бастапқы тазалығын жоғалтты.
Ветеран болу кейде қиын. Жылдам өзгеріп жатқан технологияларға бейімделу үнемі білімді жаңартуды талап етеді. Дегенмен мұндай тәжірибе ерекше артықшылық береді: ол өткенді есте сақтап, болашақты дұрыс бағытта дамытуға мүмкіндік береді. Олд болу — желілік мәдениеттің ең жақсы дәстүрлерін жаңа ұрпаққа жеткізу, тереңдікті бағалауға үйрету және интернетті адамдық қарым-қатынас құралы ретінде сақтау.
