Көрнекті тұлғалардың ойлы сөздері уақыт өткен сайын маңызын жоймай, ұлттың рухани қазынасына айналады. Мұндай есімдердің бірі – қазақ киносының негізін қалаушылардың бірі, талантты актер әрі режиссер Шәкен Айманов. Ол тек экранда ғана емес, өмірде де көреген, шынайы және ұлт рухын терең түсінген тұлға ретінде танылды. Оның айтқан әрбір сөзі – тәжірибе мен тұжырымға, байқау мен парасатқа негізделген. Аймановтың дәйексөздері бүгінде де өзектілігін жоғалтпай, жас режиссерлер мен көрермендерге ой салып, бағыт көрсетіп келеді. Бұл мақалада сол қанатты сөздердің мағынасына үңіліп, олардың астарындағы терең философияны зерделейміз.
«Өнер тек әдемі ғана емес, шынайы да болуы керек.»
Бұл сөз Шәкен Аймановтың өнерге деген көзқарасын айқын көрсетеді. Ол үшін көркемдік – тек сыртқы форма емес, ең алдымен жүрек тазалығы мен адалдықтың көрінісі. Көрерменді алдау мүмкін емес, ал шынайы туынды ғана жанға әсер етеді.
«Актер үндемей де ой айта алмаса, сөйлей де алмайды.»
Сахнадағы шынайылық тек сөзбен ғана емес, үнсіздікпен де беріледі. Аймановтың бұл тұжырымы актерлік шеберліктің ең нәзік қырын сипаттайды. Кейде көзқарас, үзіліс немесе тыныштық сөзден де терең сезім ұялатады.
«Киіз үй — пішінімен шеңбер, рухымен туыстық.»
Бұл поэтикалық тіркес қазақтың салт-дәстүрі мен дүниетанымына деген құрметті білдіреді. Шәкен Айманов үшін киіз үй тек тұрмыстық нысан емес, ішкі жылылық пен бірліктің белгісі. Ол халқымыздың бір-біріне деген жақындығын осы бейне арқылы сипаттаған.
«Фильм ардан басталады, сценарийден емес.»
Айманов үшін кино — жауапкершілік пен адалдықтың көрінісі. Шығарманың іргетасы — сценарий емес, режиссердің адамгершілігі мен ішкі ұстанымы. Ол киноны тек кәсіп емес, моральдық міндет деп түсінген.
«Халық даналығы — ең мықты сценарист.»
Ұлттың ауыз әдебиетіне, мақал-мәтел мен аңыздарға деген сүйіспеншілік Аймановтың туындыларында айқын байқалады. Ол халық сөзінен өмірдің шындығын іздеген. Фольклор арқылы өткен мен бүгінді, ақыл мен өнегені экранда көрсетуге тырысты.
«Әр адам — кітап, бірақ оны бәрі оқи бермейді.»
Бұл сөз — адам болмысына деген терең көзқарастың айғағы. Әр адамның ішінде бір әлем бар, ал режиссердің міндеті – сол әлемнің бетін ашу. Айманов үшін кейіпкер – тек образ емес, өмірдің шынайы көрінісі.
«Күлу — өмір сүру, тіпті жүрек ауырса да.»
Оның шығармаларында юмор тек күлкі үшін емес, ауыр сәтте рухты көтерудің тәсілі ретінде көрінеді. Бұл тіркес – оның оптимистік философиясының айғағы. Ол қиындыққа күле қарап, адамзаттың үмітін сақтап қалуға тырысты.
«Кино – айна. Оған жиі қарау керек.»
Кинематографқа деген көзқарасын осы бір ой терең сипаттайды. Айманов киноны – қоғамның, адамның ішкі әлемінің айнасы деп санаған. Бұл – көрерменді өзіне қаратып, ойлануға шақырудың бір жолы.
«Күрделі туралы түсіруден қорықпаймын. Бос туралы түсіруден қорқам.»
Мазмұнсыздық – Айманов үшін өнердегі ең қауіпті нәрсе. Ол үшін маңыздысы – айтылар ой мен берілер мән. Әрбір фильмі терең идея мен нақты ұстанымға құрылған.
«Сән қуып кетпеңдер – ол сендерден бұрын кетеді.»
Бұл тұжырым — уақытша нәрсеге еліктеуден сақтандыратын шынайы ескерту. Айманов өнерде мәңгілік құндылықтар маңызды деп есептеген. Сән – өтпелі, ал шындық – тұрақты.
Шәкен Аймановтың дәйексөздері — ұлт мәдениетінің, өнер мен адамгершілік әлемінің жарқын көрінісі. Оның әрбір сөзі – өмірден алынған, тәжірибемен шыңдалған және адамға деген сеніммен айтылған тұжырым. Бұл тіркестер жас буынға ой тастап, өнердің шын мәнін түсінуге жол ашады. Аймановтың мұрасы — тек фильмдер ғана емес, сондай-ақ жүрекке жетер сөздер арқылы берілетін рухани сабақ.
