Мазмұны
Орамал – жай ғана киімнің бөлшегі емес, терең мәнге ие көне белгі. Ол адамды қуанышта да, қайғыда да серік етіп, қорғаушы, құрметтің немесе сүйіспеншіліктің нышаны ретінде қолданылған. Кішкентай мата бөлігі иесінің энергиясын сіңіріп, ерекше қасиетке ие деп саналған. Сол себепті орамалды жоғалту немесе ұмытып кету халқымыздың түсінігінде кездейсоқ жағдай емес, тағдырдың белгісі ретінде қабылданған. Ежелгі нанымдар бұл жайтты өзгеріс, сезім мен ескерту ретінде түсіндірген.
Орамалдың дәстүрдегі маңызы
Орамал көптеген халықтар мәдениетінде тұрмыстық және салттық тұрғыдан маңызды орын алған. Ол тек сәндік бұйым ғана емес, терең мағынасы бар рухани нышан саналған.
- Әйелге сыйға тартылған орамал – ықылас пен құрметтің белгісі болған. Кей өңірлерде мұндай сыйды қабылдаған қыз сыйлық иесіне жылы пейілін білдірді деп есептелген.
- Орамал өмірдің әр кезеңінде қолданылған: үйлену тойында, шілдеханада және жерлеу рәсімдерінде ол адамның өмір жолын бейнелеген.
- Халық сенімінде мата адамның көңіл-күйі мен сезімін өзіне сіңіреді деп айтылған. Сол себепті иесінің орамалы жеке энергияны сақтайтын зат саналып, оны басқаға оңай беруге болмайтын.
- Әйелдер орамалды тек сән үшін емес, сәттілік пен қорғаныш нышаны ретінде тағып жүрген.
Демек, орамал – адамның ішкі жан дүниесімен тығыз байланысты рухани белгі болып есептелген.
Орамалды жоғалту нені білдіреді
Халық түсінігінде орамалды жоғалту – белгілі бір өзгерістің немесе ескерту белгісінің нышаны. Өйткені ол адамның бір бөлігін, яғни ішкі энергиясын білдіреді деп сенілген.
- егер орамал жолда түсіп қалса немесе жоғалса, бұл алда біреумен қоштасу не уақытша айырылысуды білдіреді;
- қонақта қалып қойған орамал иесіне сол үйдің адамдары тарапынан хабар не өтініш келетінін меңзейді;
- ескі, тозған орамалдың жоғалуы – өткенді артта қалдыру мен қиындықтардан арылудың белгісі;
- жаңа әрі әдемі орамалды жоғалту – күтпеген өзгеріс пен сақ болуды қажет ететін жағдайдың боларын білдіреді;
- ал бөгденің орамалын тауып алу – жаңа таныстық, тосын кездесу немесе өмірдегі маңызды бұрылысқа меңзеу.
Бұл түсініктер адамның дүниемен энергетикалық байланысы бар деген сенімге негізделген.
Ұмытылып қалған орамалдың мәні
Кейде зат жоғалмай, тек ұмытылып қалуы мүмкін. Мұндай жағдай да халық сенімінде өз мағынасымен түсіндіріледі.
- Егер адам достарының үйінде орамалын ұмытып кетсе, бұл олардың арасындағы қарым-қатынасқа назар аудару керектігін білдіреді. Мүмкін, айтылмаған ой немесе жасырын реніш бар шығар.
- Туыстардың үйінде қалып қойған орамал – сол жерге қайта оралудың белгісі. Ол иесін «қайта шақырып тұрғандай» әсер қалдырады.
- Әйел өз орамалын ер адамның үйінде қалдырса, бұл ежелгі нанымдарда жасырын көңіл немесе ықыластың белгісі деп саналған.
- Егер орамал ғибадат орнында ұмытылып қалса, оны қайтарып алмау ұсынылған. Мұндай жағдайда орамал иесінің мазасын алған ой мен уайымды өзімен бірге «қалдырған» деп есептелген.
Орамал жақсы ниетті адамның қолында қалса, ол екі жаққа да игілік пен сәттілік әкеледі деген сенім бар.
Теріс ырымдарды бейтараптандыру жолдары
Ырымдар тек болжам емес, кейде рухани тазалықты сақтаудың тәсілі ретінде қарастырылады.
- жоғалған орамал үшін уайымдамай, іштей оған алғыс айтып, оны «өткеннің ауырлығын алып кетті» деп ойлау керек;
- егер зат табылса, оны таза суға жуу мен күнге кептіру – тазарудың белгісі саналады;
- жаңа орамалды қызыл жіппен байлау – оны жоғалтпауға арналған қорғаныш ырым;
- орамалды сыйға бергенде, міндетті түрде шағын тиын алу керек, бұл сыйлықтың «қайғы емес, қуаныш әкелуін» қамтамасыз етеді;
- бөтен адамның орамалын пайдаланбаған жөн – оның бойындағы белгісіз энергияны қабылдап алу қаупі бар.
Бұл қарапайым әрекеттер адамның рухани тыныштығын сақтап, жағымсыз энергиядан қорғауға бағытталған.
Орамал – киімнің бір бөлігі ғана емес, ол адамның жаны мен сезімін бейнелейтін нышан. Халық түсінігінде оны жоғалту немесе ұмытып кету – кездейсоқ жағдай емес, тағдырдың белгісі, өзгерістің хабаршысы. Мұндай ырымдар бізге заттарға құрметпен қарауды, өмірдегі ұсақ-түйектің де мәні бар екенін еске салады. Кейде орамалды жоғалту – өткенді артта қалдырып, жаңа бастамаға жол ашудың символы болуы мүмкін.
