Мазмұны
Сирия мыңдаған жылдар бойы өркениеттер мен мәдениеттер тоғысқан аймақ болды. Бұл елдің аумағында антикалық дәуірден бастап ортағасырлық және ислам өркендеуіне дейінгі кезеңдерді қамтитын ескерткіштер сақталған. Көне қалалар мен археологиялық кешендер әлем ғалымдары мен саяхатшыларын ұзақ уақыт бойы қызықтырып келді. Алайда 2011 жылы басталған қарулы қақтығыс көптеген бірегей нысандардың тағдырын үлкен қауіпке тіреді. Осындай жағдайда сириялықтар тарихи мұраны сақтап қалу жолдарын қарастыруға мәжбүр болды.
Көне қалаларға төнген қауіп
Соғыс қимылдары мен әскери қақтығыстар тарихи ескерткіштерге едәуір зиян келтірді. Зардап шеккен тек тұрғын аудандар ғана емес, қайта қалпына келтіру мүмкіндігі аз археологиялық нысандар да болды.
Негізгі қауіп-қатерлер:
- бомбалау мен артиллериялық шабуылдар салдарынан тікелей қираулар;
- мұражайлар мен археологиялық орындардың тоналуы;
- артефактылардың заңсыз шетелге әкетілуі;
- мамандар мен ресурстар тапшылығына байланысты тиісті күтімнің болмауы.
Бұл факторлар ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енген көптеген нысандардың сақталуына күмән тудырды.
Жергілікті билік пен халықаралық ұйымдардың әрекеттері
Қиын жағдайға қарамастан, мәдени мұраны қорғау үшін бірқатар шаралар атқарылып жатыр. Бұл іске сириялық құрылымдармен қатар халықаралық ұйымдар да атсалысуда.
- ЮНЕСКО және өзге де халықаралық мекемелер кеңес беру мен техникалық көмек көрсетуде. Олар ескерткіштердің жағдайын тіркеп, каталогтар құрып, қалпына келтіру жоспарларын дайындайды. Мұндай жұмыс жоғалған дүниелерді есепке алып, болашақ реставрацияға дайындалуға мүмкіндік береді.
- Жергілікті тұрғындар мен еріктілер мәдени мұраның бейресми сақшыларына айналды. Олар археологиялық олжаларды жасырып, қолжазбаларды қорғап, кейбір экспонаттарды қауіпсіз орындарға жеткізді. Осындай әрекеттер көптеген бірегей жәдігерді сақтап қалуға септігін тигізді.
- Сирия билігі аса құнды ескерткіштердің айналасында қорғалған аймақтар құруға тырысуда. Толық қорғау мүмкін болмаса да, мұндай шаралар бүлінудің ауқымын азайтып, бақылауды жеңілдетеді.
Бұл қадамдар жалғасып жатқан қақтығысқа қарамастан, мәдени мұраның бір бөлігін сақтап қалуға мүмкіндік беріп отыр.
Заманауи технологиялардың рөлі
Тарихи нысандарды қорғауда жаңа әдістер кеңінен қолданылуда. Цифрлық технологиялар олардың қазіргі жағдайын тіркеп, электронды көшірмелер жасауға мүмкіндік береді.
- 3D-сканерлеу архитектуралық бөлшектерді дәл құжаттауға көмектеседі;
- фотограмметрия жоғалған элементтердің бейнесін қалпына келтіруге жол ашады;
- виртуалды дерекқорлар зерттеу нәтижелерін жинақтап, ғалымдарға қолжетімді етеді;
- онлайн-платформалар ақпарат алмасуды жеңілдетіп, қорғаудың маңыздылығы жөнінде қоғамдастық пікірін қалыптастырады.
Мұндай тәсілдер ескерткіштердің бейнесін болашаққа жеткізумен қатар, реставрациялық жұмыстарды жеңілдетеді.
Қоғам мен мәдени мұраның маңызы
Сириялықтар өз тарихының ұлттық бірегейліктің негізі екенін жақсы түсінеді. Көне қалаларды сақтау тек ғылыми мақсат емес, рухани тұрғыдан да маңызды міндетке айналды.
- ескерткіштерді қорғау қоғамдағы бірлікті нығайтады;
- сәулет туындыларын сақтау тарихи сабақтастықты жалғастырады;
- жастардың еріктілікке қатысуы болашақ үшін жауапкершілікті арттырады;
- халықаралық назар билікке белсенді қадамдар жасауға ықпал етеді.
Осылайша, мәдени мұраны қорғау елдің жаңғыруға ұмтылысының символына айналуда.
Сирия қиын кезеңді бастан кешіріп отыр, сонымен бірге өз мәдениетіне адалдығын сақтап келеді. Ғасырлар бойы өмір сүрген көне қалалар қазір ерекше қорғауды қажет етеді. Билік, мамандар мен қарапайым тұрғындардың бірлескен әрекеті тарихты сақтап қалуға мүмкіндік беріп отыр. Технологияны пайдалану, халықаралық қолдау және қоғамның белсенділігі ежелгі өркениеттердің ізі жоғалмай, келер ұрпаққа жетуіне жағдай жасайды.
