Философия адамға өзін және әлемді тереңірек түсінуге көмектеседі. Ол әдеттегі құбылыстарға жаңа қырынан қарауға мүмкіндік ашады. Ежелгі грек ойшылы Сократ даналықтың символына айналып, шындықты сұхбат арқылы іздеудің маңызын көрсетті. Оның айтқандары біздің дәуірге дейін сақталып, ғасырлар бойы адамзатқа ой салуда. Әрбір сөзінде терең мағына бар және ол бүгінгі күнге дейін құндылығын жоғалтқан жоқ.
«Мен ештеңе білмейтінімді білемін.»
Бұл сөз ақыл-ойдың қарапайымдылығын бағалауға үйретеді. Адам өз білімінің шектеулі екенін мойындағанда ғана дамуға жол ашады. Ізденіс осындай түсініктен басталып, шындыққа жақындауға мүмкіндік береді.
«Өзіңді таны.»
Сократ адам өміріндегі ең басты міндет – өз болмысын түсіну деп санаған. Ішкі жан дүниені зерттеу арқылы адам әлсіздігін анықтап, күшейе алады. Мұндай жол саналы шешім қабылдауға көмектеседі.
«Маңыздысы – өмір сүру емес, дұрыс өмір сүру.»
Философ адам өмірінің ұзақтығынан гөрі сапасын жоғары қойған. Әділдік пен адалдыққа негізделген әрекеттер адамның беделін арттырады. Шынайы өмір рухани құндылықтармен өлшенеді.
«Шындық талқылауда туады.»
Бұл ой пікір алмасудың құндылығын көрсетеді. Әңгіме барысында адам өз көзқарасын қайта қарап, өзгелердің ойын ескеруге үйренеді. Әртүрлі ойлардың тоғысуы жаңа түсініктерге әкеледі.
«Дүниені өзгерткісі келген адам әуелі өзін өзгертуі керек.»
Сократ адам өзгерісті сырттан емес, іштен бастауға шақырады. Өзін жетілдіруге ұмтылған жан айналасына да оң ықпал береді. Ішкі күш жеке жетістіктердің негізі болып саналады.
«Күшті ақыл идеяларды талдайды, орташа ақыл – оқиғаларды, әлсіз ақыл – адамдарды.»
Бұл ой адамның ойлау деңгейін бағалауға бағытталған. Ойшылдың пікірінше, ең маңыздысы – құбылыстардың мәнін түсіне білу. Өзгелерді сөз ету дамуға жол ашпайды.
«Әділетсіздікті жасағаннан гөрі, әділетсіздікке ұшыраған жақсы.»
Сократ ар-ожданды бәрінен жоғары қойған. Қандай жағдай болса да, адам өз принциптерін таптамауы тиіс. Рухани тазалық ішкі еркіндіктің негізі болып табылады.
«Білім беру – ыдысты толтыру емес, от жағу.»
Бұл ой білімді күшпен қабылдатуға болмайтынын көрсетеді. Шынайы түсінік адамның өз ізденісі арқылы қалыптасады. Осындай тәсіл ұстаз бен шәкірт арасындағы байланысқа серпін береді.
Сократтың нақылдары адам табиғаты туралы ең маңызды сұрақтарды қозғайды. Олар кез келген кезеңде өзекті болып, әр адамға ойлануға себеп береді. Осындай терең ойлар дұрыс таңдау жасауға, өмірге жауапкершілікпен қарауға және рухани өсуге шақырады. Даналықтың күші дәл осындай қарапайым, бірақ мағыналы сөздерден басталады.
