Мазмұны
Қазіргі мегаполистер тәулігіне тоқтаусыз шуылдайды — көлік дауысы, жарнама, адамдар легі мен техниканың үздіксіз дыбыстары өмір ырғағын жылдам әрі күйзелісті етеді. Мұндай қарбалас тек жүйкені қажатып қоймай, денсаулыққа да кері әсерін тигізеді: ұйқы бұзылады, стресс күшейеді, зейін төмендейді. Сондықтан адамдар тыныштық пен тепе-теңдікті табуға ұмтылып, табиғи өмір ырғағына қайта оралуға тырысады. Осындай ізденістен «тыныш қалалар» немесе Cittaslow қозғалысы дүниеге келді — мұнда өмір сүрудің басты қағидасы – жайлылық, экологиялық үйлесім және адамның табиғатпен байланысын сақтау.
«Тыныш қалалар» идеясы қалай пайда болды
Cittaslow қозғалысы 1990-жылдардың соңында Италияда пайда болған. Оның негізін қалаушылар «slow food» – яғни баяу әрі саналы тамақтану философиясынан шабыт алған. Бұл бастаманың мақсаты – асығыстық пен шектен тыс тұтынушылыққа қарсы тұрып, өмірге байыппен қарау, уақыттың құнын түсіну.
Бірінші «тыныш қала» Орвието қаласы болды. Оның тұрғындары мен билігі өнеркәсіп емес, өмір сапасы арқылы дамуды таңдады. Бүгінде халықаралық Cittaslow желісіне Еуропа, Азия және Солтүстік Америкадағы екі жүзден астам қала кіреді.
«Тыныш қалалардың» басты қағидалары
Мұндай мәртебеге ие болу үшін қала бірнеше талапқа сай болуы қажет. Олар экологияны қорғау, әлеуметтік мәдениет пен инфрақұрылымның сапасын қамтиды.
Негізгі қағидалар мыналар:
- шуды және ауаның ластануын азайту;
- жергілікті дәстүрлер мен қолөнерді сақтау;
- экологиялық көлікті дамыту және велосипед қолдануды қолдау;
- тарихи ғимараттар мен қоғамдық орындардың сәулеттік бейнесін сақтау;
- жаяу жүргіншілерге арналған аймақтар мен жасыл алқаптарды көбейту;
- экотуризм мен табиғатты құрметтейтін мәдениетті дамыту.
Осының барлығы қала тұрғындарының өмірін баяу, бірақ мәнді етуге мүмкіндік береді, ал уақыт пен тыныштық басты құндылыққа айналады.
«Баяу қалалардағы» өмір ерекшелігі
Мұндай қалаларда өмір сабырлы өтеді, алайда ол зеріктірумен шатастырылмайды. Мұнда шексіз кептеліс пен жарнама дауысы жоқ, ал тұрғындар өзара көбірек араласып, табиғатпен үйлесімде өмір сүреді.
- Жайлылық пен тыныштық. Мұндай қалаларда басты мақсат – жылдамдық емес, өмір сапасы. Көлік қозғалысы шектеліп, велосипед пен электромобиль жиі пайдаланылады. Нәтижесінде ауа таза, ал көшелер серуендеуге қауіпсіз болады.
- Жергілікті мәдениет пен кәсіп. Әр қала өзіндік болмысын сақтауға тырысады. Мұнда шағын наубайханалар, қолөнер шеберханалары мен фермерлік базарлар көп. Бұл дәстүрлердің жалғасуына әрі жергілікті экономиканың дамуына ықпал етеді.
- Экологиялық тепе-теңдік. Қала билігі қоқысты сұрыптап өңдеуге, көше көгалдандыруға және жаңартылатын энергия көздерін пайдалануға назар аударады. Бұл экожүйенің табиғи тепе-теңдігін сақтауға көмектеседі.
- Әлеуметтік үйлесім. Мұнда адамдар бір-бірін таниды, көршілермен тығыз байланыс орнатқан. Мұндай ортада сенім мен қауіпсіздік сезімі қалыптасады, ал қоғам – біртұтас отбасыдай өмір сүреді.
Осының арқасында қала тек мекен емес, адамдардың өзара түсінісу мен тыныш өмір сүру кеңістігіне айналады.
«Тыныш қалалардың» мысалдары
Бүгінде Cittaslow қозғалысына әлемнің ондаған мемлекеті қосылған. Әр аймақта идея өз ерекшелігімен жүзеге асады, бірақ мақсат бір — саналы, жайлы және табиғатқа зиянсыз өмір салтын қалыптастыру.
- Италиядағы Греве-ин-Кьянти қаласында көлік қозғалысы шектеліп, орталық алаңда фермерлер жәрмеңкесі күн сайын өтеді;
- Норвегияның Сокндал қаласында табиғи ландшафт пен сәулет үйлесімін бұзуға тыйым салынған;
- Оңтүстік Кореядағы Дамьян қаласы экотуризм орталығына айналып, органикалық ауыл шаруашылығын дамытуды қолға алған;
- Польшадағы Решель қаласында дәстүрлі қолөнер фестивальдері мен жастарға арналған мәдени бағдарламалар өткізіледі.
Бұл мысалдар идеяның түрлі мәдениет пен климат жағдайында да табысты жүзеге асатынын дәлелдейді.
Неліктен адамдарға «тыныш қалалар» қажет
Қазіргі адам ақпараттық және дыбыстық шамадан тыс жүктеме жағдайында өмір сүреді. Тіпті үйде отырып та шулы хабарламалар мен гаджеттердің ескертуінен толықтай демалу қиын. «Тыныш қалалар» осы хаостан шығудың шешімін ұсынады — олар адамның табиғи ырғағын қалпына келтіруге мүмкіндік береді.
Психологтардың пікірінше, баяу өмір салты мен тыныштық стресс деңгейін төмендетеді, шығармашылық қабілетті арттырады. Мұндай ортада өмір сүретін адамдар сирек сырқаттанады, жақсы ұйықтайды және күнделікті өмірден ләззат алады. Тыныштықта адам айналасындағы қарапайым сәттердің — нан иісінің, жапырақ сыбдырының, көршімен әңгімелесудің — шынайы бағасын түсінеді.
«Тыныш қалалар» концепциясы – өткенге оралу емес, болашаққа саналы қадам. Ол адамға уақытты, табиғатты және өз өмірін құрметтеуді үйретеді. Жылдамдық пен уайым үстемдік еткен дәуірде тыныштық нағыз байлыққа айналды. Осындай қалалар адамдарға жайлылықтың өлшемі сән-салтанатта емес, үйлесім мен жан тыныштығында екенін еске салады.
