Мазмұны
Табиғат адамзатқа дәмі мен пайдасы үйлескен сансыз игіліктер сыйлаған. Солардың ішінде ерекше орын алатыны – жаңғақ, яғни грек жаңғағы. Бұл ағаш жемісі ежелгі дәуірден бері адам өмірінің ажырамас бөлігіне айналған. Ол дәмді тағам ғана емес, емдік қасиеті мол, ми қызметін жақсартатын құнды өнім ретінде бағаланған. Жаңғақтың дәні адам миына ұқсайды, ал бұл ұқсастық жай ғана сәйкестік емес: ғалымдар оның жүйке жүйесіне оң әсер ететінін дәлелдеді. Сондықтан жаңғақ денсаулықтың, парасаттылық пен ұзақ өмірдің нышаны саналады.
Тарихы мен аңыздары
Жаңғақтың тарихы мыңдаған жылдарға созылады.
- Оның отаны ежелгі Парсы елі болып саналады. Кейін бұл өсімдік Грекия мен Рим арқылы бүкіл Еуропаға тараған. Гректер оны «патшалық жеміс» деп атаған, ал байлардың дастарханында ерекше орын алған.
- Римдіктер жаңғақты молшылық пен берекенің символы деп санаған. Үйлену тойларында жас жұбайларға бақыт пен ұрпақ көп болсын деген тілекпен жаңғақ сыйлаған.
- Қазақ жеріне жаңғақ Византия арқылы келіп, кейін оңтүстік өңірлерде өсіріле бастады. Жердің климаты қолайлы болғандықтан, ағаш тамыр жайып, мол өнім берген.
Қазіргі таңда жаңғақ Еуропадан Азияға дейінгі көптеген жылы аймақтарда өсіріледі.
Құрамындағы пайдалы заттар мен ағзаға әсері
Жаңғақ – нағыз табиғи дәрумен қоймасы.
- оның құрамында жүрек пен қан тамыр жүйесін нығайтатын омега-3 май қышқылдары бар;
- В тобының дәрумендері мен магний жүйке жүйесінің жұмысын жақсартып, есте сақтау қабілетін арттырады;
- антиоксиданттар қартаю процесін баяулатып, жасушаларды зақымданудан қорғайды;
- белок пен жасұнық ұзақ уақыт тоқтық сезімін тудырады, сондықтан жаңғақ диеталық тағам ретінде пайдалы.
Жаңғақты тұрақты түрде, бірақ мөлшермен тұтыну иммунитетті күшейтіп, зат алмасуды жақсартады.
Өсімдіктің ерекше қасиеттері
Жаңғақ ағашы ұзақ өмір сүруімен және төзімділігімен ерекшеленеді.
- Орташа өмір сүру ұзақтығы 300 жылға дейін жетеді. Бұл уақыттың көп бөлігінде ағаш жеміс береді, ең мол өнімін 60–80 жасында береді.
- Жапырақтары ауа тазартатын фитонцидтер бөледі. Сол себепті жаңғақ ағаштары бақтар мен аулаларға жиі отырғызылады.
- Өсімдіктің барлық бөлігі пайдалы. Ағашының сүрегі сапалы жиһаз бен музыкалық аспап жасауға жарайды, ал қабығы мен ішкі перделері дәрі және косметика өндірісінде қолданылады.
Сондықтан жаңғақ – табиғаттағы ең әмбебап әрі құнды өсімдіктердің бірі.
Пайдасы мен қолданылуы туралы қызықты деректер
Жаңғақтың адам өміріндегі маңызы сан қырлы.
- Ғалымдардың айтуынша, бір уыс жаңғақ көптеген дәрумен кешенін алмастыра алады. Оның құрамындағы мырыш пен магний мөлшері жемістер мен көкөністерден әлдеқайда көп.
- Жаңғақ майы тағам дайындауда, медицина мен косметологияда кең қолданылады. Ол теріні нәрлендіріп, жараның тез жазылуына ықпал етеді және шаш күтіміне таптырмас құрал.
- Ежелгі заманда жасыл жаңғақтан қан аздық пен әлсіздікке қарсы емдік тұнба дайындаған. Піспеген жемістің құрамында С дәрумені өте көп.
- Жаңғақтың ішкі перделері де дәрілік мақсатта қолданылады – олар иммунитетті нығайтып, қалқанша безінің жұмысын қалыпқа келтіреді.
Бұл қасиеттер жаңғақтың тек тағам емес, табиғи ем әрі күш-қуат көзі екенін көрсетеді.
Таңғалдырарлық ерекшеліктер
Жаңғақтың сыртқы және ішкі құрылымы да назар аударуға тұрарлық.
- оның дәні адам миының пішініне ұқсайды, ал ғалымдар жаңғақтың есте сақтау мен ойлау қабілетіне оң әсер ететінін дәлелдеген;
- көне дәуірде ойшылдар мен ғалымдар жаңғақты ақыл мен даналықтың нышаны деп білген және оны жиі тұтынған;
- дәрігерлер жаңғақты таңертең жеуді ұсынады, себебі осы уақытта ағза қоректік заттарды жақсы сіңіреді;
- күніне 3–5 жаңғақ жеу жүрек ауруларының алдын алып, жалпы денсаулықты нығайтады.
Сондықтан жаңғақ «ақылдың асы» және «табиғаттың алтыны» атануы бекер емес.
Жаңғақ – табиғат сыйлаған нағыз ғажайып. Ол адамға күш-қуат беріп, ағзаны сауықтырады және рухани тепе-теңдік орнатады. Бір түйір жаңғақтың өзінде ғасырлар бойы сақталып келген даналық пен өмір қуаты бар. Сондықтан оны тек тағам емес, өмірдің шынайы байлығы деуге болады.
