Жүгері туралы қызықты деректер

Көпшілік үшін жүгері – тек таңғы асқа қосылатын өнім немесе попкорнның негізі ғана емес. Бұл дақыл адамзат мәдениеті мен тарихының, сондай-ақ өнеркәсіп пен күнделікті тұрмыстың ажырамас бөлігіне айналды. Жүгері әлем елдерінің тағам үлгісінде, салт-дәстүрінде және экономикасында ерекше орын алады. Оның ежелгі замандардан бүгінгі ірі аграрлық өндірістерге дейінгі жолы шынымен таңғаларлық. Жүгері әлеміне үңілгенде, оның адам өміріндегі орнының қаншалықты кең әрі маңызды екенін байқауға болады.

Шығу тегі мен тарихы

Жүгерінің тарихы қазіргі Мексика аумағынан бастау алады. Археологиялық деректер бойынша бұл дақыл алғаш рет шамамен тоғыз мың жыл бұрын қолға үйретілген. Орталық және Оңтүстік Американың байырғы халықтары жүгеріні егіп қана қоймай, оны ерекше киелі деп санаған.

• көптеген ежелгі өркениеттер жүгеріні өмір мен молшылықтың белгісі деп таныған;
• майя мен ацтек аңыздарында жүгеріге байланысты құдайлар да болған;
• алғашқы испан саяхатшылары бұл дақылдың дәмі мен түріне таңырқап, оны бірден Еуропаға әкелген;
• XVI ғасырдан бастап жүгері бүкіл әлемге тарап, Африкада, Азияда және Балқан түбегінде негізгі тағамға айналды;
• кейбір халықтарда әлі күнге дейін жүгері егу мен жинауға арналған салт-жоралғылар сақталған.

Бүгінде жүгері Антарктидадан басқа барлық құрлықта өсіріледі. Оның ғаламдық маңызы ерекше жоғары.

Биологиялық ерекшеліктері

Жүгерінің өзгеше биологиялық қасиеттері оны көптеген басқа дақылдардан даралайды. Әрбір сорты өзіндік ерекшелігімен құнды, сондықтан бұл өсімдік әртүрлі мақсатта пайдаланылады.

• бір собығында орта есеппен мыңға жуық дән болады, әрі олар біркелкі қатарға тізілген;
• әр собықтағы дәндер қатаң симметрияда орналасады – қатардағы дән саны әрдайым жұп болады;
• жүгерінің кейбір сорттары үш метрден аса биіктікке дейін жетеді, ал АҚШ-тағы кей өсімдіктер адамның бойынан екі есе биік өседі;
• бұл дақылдың бірнеше мың түрі белгілі – дәстүрлі сары және ақ түстен бөлек, қара, күлгін, қызыл секілді сирек сорттар да бар;
• собықтағы әр тал жіпшесі белгілі бір дәнмен байланысады, ал тозаңдану болмаса, сол жерде дән пайда болмайды.

Жүгерінің осындай алуан түрлілігі оны ең әмбебап ауылшаруашылық өсімдігіне айналдырды.

Тұрмыста және өндірісте қолданылуы

Қазіргі таңда жүгеріні қолдану ауқымы тамақтанудан әлдеқайда кең. Бұл дақыл көптеген технологиялық жаңалықтар мен өнертабыстарда маңызды рөл атқарады.

Жүгерінің сорттарының көптігі мен оны өңдеудің жеңілдігі арқасында төмендегі салаларда кеңінен қолданылады:

• жүгері крахмалынан биологиялық ыдырайтын қаптамалар жасалады, бұл экологиялық тұрғыдан пайдалы;
• дәнінен алынатын қант тәтті сусындар, кәмпиттер және тіпті биоэтанол секілді жанармай өндіруге қолданылады;
• жүгері ұны көптеген елдердің ұлттық асханасында, әсіресе Мексика, Италия мен Африкада дәстүрлі нан пісіру үшін пайдаланылады;
• үй жануарлары мен малға арналған құрама жем көбіне жүгеріден дайындалады;
• косметика, желім, қағаз және кей дәрі-дәрмектердің құрамында жүгеріден алынған заттар бар.

Осылайша жүгері әр отбасының тұрмысынан берік орын алды.

Денсаулық пен тамақтанудағы орны

Бұл дақыл дәмді ғана емес, денсаулыққа да пайдалы. Жүгеріні үнемі тұтыну ағзаға жағымды әсер етеді.

Неге жүгері әлем халықтары арасында жоғары бағаланатынын төмендегі себептермен түсіндіруге болады:

1. Жүгері құрамында асқазан-ішек жолдарының жұмысын жақсартатын талшық көп.
2. В тобының дәрумендері мен Е дәрумені жүйке жүйесі мен тері саулығын сақтауға ықпал етеді.
3. Дәнінде қартаюды баяулататын және иммунитетті күшейтетін антиоксиданттар бар.
4. Майы аз және құрамында глютен жоқ болғандықтан, жүгері көптеген арнайы диеталарға, соның ішінде глютенсіз ас мәзіріне сай келеді.

Бұл жайттардың барлығы әлем ғалымдары мен дәрігерлерінің зерттеулерімен расталған.

Жүгері – адамзат үшін ең пайдалы әрі жан-жақты қолданылатын өсімдіктердің бірі. Ол ежелгі дәуірдің мәдениеті мен тарихын, заманауи өндіріс пен ғылымды тамаша үйлестіріп отыр. Миллиондаған адам жүгері өсірумен айналысады, ал оның жаңа қырлары ғылыми-технологиялық дамумен бірге әлі де ашылуда. Алдағы уақытта жүгері туралы тағы қандай қызық жаңалықтар боларын уақыт көрсетер, бірақ оның адамзат өміріне тигізер ықпалы әлі де зор болып қала бермек.