Мазмұны
Қонақжайлық – қазақ халқының мәңгілік құндылығы әрі ұлттық рухтың көрінісі. Ол қарапайым ғана дәстүр емес, терең мағынаға ие өмірлік ұстаным, адамгершілік пен ізгілік символы. Көшпелі өмір салтын ұстанған бабаларымыз келген қонаққа ерекше құрмет көрсетіп, оны киелі санап, қамқорлықпен қарсы алған. Қонақжайлықтың мәні мен қонақтың қасиетті болуы туралы түсініктер қазақ мәдениетінде ерекше орын алған. Бұл мақалада аталмыш құндылықтың тарихы, мән-мағынасы мен өмірдегі рөлі қарастырылады.
Қонақжайлықтың мағынасы мен мәні
«Қонақжайлық» сөзі қазақ тілінде қонаққа деген мейірімділік пен сыйластықты білдіреді. Алайда ол тек сыртқы қабылдау емес, жүректен шыққан шынайы ықылас пен қамқорлық.
- бұл – келген адамға жылылық пен жайлылық сыйлау, оның көңілін көтеру және қажеттілігін өтеу;
- қонаққа деген құрмет пен қамқорлық — ұлттық парыз және отбасының мәртебесі;
- қазақтар үшін қонақтың келуі — жақсылық пен ырыстың нышаны, ол үйге береке әкеледі деп сенген;
- қонақжайлық арқылы адам аралық қарым-қатынастар нығаяды, қоғамдық байланыстар дамиды;
- осы құндылық қоғамдағы сыйластық пен бірліктің негізін қалайды.
Қонақжайлық – қазақтардың басты рухани ұстанымы және адамгершілік нышаны.
Қонақты киелі санау себебі
Қонаққа деген құрметтің негізінде оның киелі екендігі туралы сенім жатыр. Бұл түсінік қазақтардың діндік және дүниетанымдық көзқарастарымен тығыз байланысты.
- Қонақ — тек келуші емес, бақыт пен игіліктің, тәубенің тасымалдаушысы ретінде қаралады;
- Оның келгені – үйге Алланың берген сыйы деп қабылданғандықтан, қонаққа ерекше ілтипат таныту міндеті туындайды;
- Қонақжайлықты ұстанбау, қонаққа құрмет көрсетпеу – үлкен күнә және сол арқылы әулетке бақытсыздық әкелуі мүмкін деп сенген;
- Киелі қонақ – халықтар арасындағы татулық пен ынтымақтың кепілі;
- Қонаққа деген ерекше көзқарас отбасылық және қоғамдық міндеттерді орындауға итермелейді.
Бұл түсінік қонақжайлыққа деген құрметті мәдени және рухани қажеттілікке айналдырады.
Қонақжайлықтың тұрмыстағы көрінісі
Қонаққа деген ыстық ықылас әртүрлі іс-әрекеттерде, дәстүрлер мен ғұрыптарда айқын көрінеді.
- қонақты бауырмалдықпен қарсы алу, дастарқанға мол тағам қою;
- келушіні құрметпен күтіп алып, ең жақсы бөлмені беру;
- ырымдар арқылы қонаққа сәттілік пен денсаулық тілеу;
- дастарқанда қонақтың пікірін тыңдап, қадірлеу;
- қонақпен қоштасарда ізгі тілектер айтып, жолын сәттілеу;
Бұл іс-әрекеттер келген адамды отбасының мүшесіне айналдырады.
Қазақтар үшін қонақжайлық — бұл құрмет пен мейірімділіктің ең жоғары көрінісі. Қонақты киелі санау арқылы халық өзінің адамгершілік қағидаларын ұстанады. Бұл дәстүр қазіргі кезде де өз маңызын жоғалтпай, қоғамдағы жылы қарым-қатынастың кепілі ретінде қызмет етеді. «Қонақ – құт» деген сөздің астарында ұлттың рухани байлығы мен татулығы жатыр.
