Мазмұны
Әлемдік әдебиетте Агата Кристидің есімі құпия, интрига және интеллектуалдық шеберлікпен тығыз байланысты. Ол детектив жанрын жаңа деңгейге көтеріп, оқырмандарға қылмыстық оқиғаларды шешудің нағыз өнерін паш етті. Жазушының шығармашылығы тек Британ мәдениетіне ғана емес, бүкіл дүние жүзіне әсер етті. Кристи кітаптары ондаған жылдар өтсе де, өзектілігін жоғалтпай, жаңа ұрпақтарды баурап келеді. Оның туындылары әлемнің көптеген тіліне аударылған, ал кейіпкерлері классикалық детективтің ажырамас бөлігіне айналды. Агата Кристидің өмір жолы, шығармашылық ерекшелігі мен жетістіктері бөлекше назарға лайық.
Өмірбаяны және табысқа жолы
Агата Кристидің өмір жолы қарапайым болмады – ол түрлі оқиғаларға, жеке сынақтар мен үлкен жетістіктерге толы еді. Болашақ жазушы бала кезінен-ақ әңгіме құрастыруға құштар болатын, кейін бұл әуесқойлығы үлкен әдеби жолға ұласты.
- Агата Мэри Кларисса Миллер 1890 жылы 15 қыркүйекте Англияның Торки қаласында дүниеге келді;
- бала кезінен ізденімпаздығымен, кітап оқуға құмарлығымен және ерте жастан қысқа әңгімелер жазуымен ерекшеленді;
- Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде мейірбике әрі фармацевт болып жұмыс істеді, бұл оған кейін романдарында пайдаланылатын түрлі уытты заттар туралы терең білім алуға мүмкіндік берді;
- алғашқы детективі – «Стайлздегі жұмбақ оқиға» 1920 жылы жарық көріп, оқырмандарды Эркюль Пуаромен алғаш таныстырды;
- 1926 жылы өмірінде ауыр кезең болып, жазушының жұмбақ түрде жоғалуы қоғамда үлкен дау тудырды, бұл оның шығармаларына қызығушылықты одан әрі арттырды;
- екінші күйеуі Макс Маллован – археолог, онымен бірге жасаған Таяу Шығысқа сапарлары Агатаның көптеген туындыларына сюжет болды;
- өмір бойы 60-тан астам детективтік роман, 20-ға жуық әңгімелер жинағы, пьесалар мен өмірбаяндық кітап жазды;
- әдебиетке қосқан үлесі үшін Британ империясының Дама-командоры атағымен марапатталды;
- 1976 жылы 12 қаңтарда дүниеден озды, артында бай мұра қалдырды.
Өміріндегі әрбір кезең оның шығармаларындағы стиль мен атмосфераға айтарлықтай әсер етті.
Әдебиетке қосқан үлесі және әлемдік даңқы
Агата Кристи детектив жанрын жаңа деңгейге көтеріп, осы бағыттың басты стандарттарын қалыптастырды. Оның кітаптары сюжет құрылысының шеберлігімен, адам психологиясын терең түсінуімен және оқырманды баурап алатын ерекшелігімен есте қалады.
- Кристидің кітаптары әлемдегі ең көп сатылатын шығармалардың қатарына енеді. Оның жалпы таралымы миллиардтан асып, тек Інжіл мен Уильям Шекспир еңбектерінен кейінгі үшінші орында тұр. Мұндай жетістік әмбебап тақырыптардың қамтылуымен және әр түрлі жастағы оқырманды қызықтыра алуымен түсіндіріледі.
- Жазушы Эркюль Пуаро мен мисс Марпл сияқты культтік кейіпкерлерді өмірге әкелді. Олардың қылмысты ашудағы әдісі, егжей-тегжейге мән беруі мен ерекше ойлау қабілеті жанрға эталон болып қалыптасты.
- Агата Кристи романдары шебер құрастырылған интригасымен ерекшеленеді. Жазушы оқырманға жалған іздер ұсынып, шынайы қылмыскерді соңына дейін жасырып отырады, бұл қайта-қайта оқуға ынталандырады.
- Көптеген шығармасы сахнаға және экранға бейімделген. «Тышқақ» пьесасы Лондонда 1952 жылдан бері үздіксіз қойылып келеді және әлемдегі ең ұзақ қойылған спектакль ретінде рекорд орнатқан.
Агата Кристидің танымалдығы жыл сайын артып келеді, оның жұмбақтары оқырманды әрдайым еліктіріп отырады.
Қызықты деректер мен жетістіктері
Агата Кристидің өмірі мен шығармашылығы көптеген қызықты жайттарға толы, бұл оның ерекше тұлға болғанын көрсетеді.
- жазушы ұшақпен ұшудан қорқатын, сондықтан сапарға пойызбен немесе кемемен шыққанды жөн көрді;
- белгілі бір кезеңде Мэри Вестмакотт деген бүркеншік атпен психологиялық романдар жазды;
- шығармалары 100-ден астам тілге аударылған, кей елдерде Кристидің кітаптары мектеп бағдарламасына енгізілген;
- бала кезінде опера әншісі болуды армандаған, бірақ ұялшақтығы кедергі болған;
- «Роджер Экройдтың өлімі» романы әдебиет тарихындағы ең таңғаларлық сюжет бұрылыстарының бірі деп саналады;
- Кристи археологиялық қазбаларға қатысып, өзі де көне жәдігерлер тапқан;
- «Он қара бала» романында барлық басты кейіпкерлердің өлуі детектив жанры үшін төңкеріс болды;
- шығармаларында нақты химиялық заттар мен медициналық деректер жиі қолданылған, бұл оларды шынайы етіп көрсетеді;
- оның есімі әлемдегі ең көп жарияланған жазушы ретінде Гиннестің рекордтар кітабына енген.
Бұл деректер оның қызығушылық ауқымының кеңдігін, табандылығын және еңбекқорлығын дәлелдейді.
Агата Кристи – детектив жанрының теңдессіз ханшайымы және адамзат тарихындағы ең көп оқылатын жазушылардың бірі. Оның көпқабатты жұмбақтар құрастыру, тапқыр диалогтар мен есте қаларлық бейнелер жасау шеберлігі талай ұрпақты шығармашылыққа шабыттандырады. Кристидің әдеби мұрасы ғасырлар бойы өмір сүреді, шынайы талант пен шығармашылық құштарлық ешқашан өз құндылығын жоғалтпайтынын дәлелдейді.
