Мазмұны
Бүгінгі күннің жаһандық сын-қатерлері тек алпауыт елдерге ғана емес, табиғи ресурстары шектеулі мемлекеттерге де қатты әсер етіп отыр. Әсіресе халқы тығыз орналасқан, экономикалық тұрғыдан осал елдерге бұл мәселелер өте күрделі болып келеді. Осындай жағдайдағы елдердің бірі – Бангладеш. Бұл мемлекет бір мезетте екі маңызды бағыт бойынша күрес жүргізіп жатыр: халық санының шектен тыс өсуіне және климаттың өзгеруіне байланысты қауіптерге қарсы әрекет етуде. Тапшылық пен тығыздық жағдайында да Бангладеш алға ұмтылып, кешенді әрі батыл шаралар қабылдап келеді.
Демографиялық қысым және оны тежеу шаралары
Бангладеш әлем бойынша халық тығыздығы ең жоғары елдердің қатарына жатады. Шамамен 170 миллионнан астам адам шағын ғана аумақта өмір сүріп жатыр. Бұл жағдай инфрақұрылымға, денсаулық сақтау жүйесіне және табиғи ресурстарға үлкен салмақ түсіреді.
Мемлекет бұл мәселені шешу үшін үкіметтік және үкіметтік емес ұйымдардың қолдауымен бірқатар шараларды іске асыруда:
- отбасы жоспарлауын насихаттау мақсатында ағартушылық бағдарламалар ұйымдастырылады;
- контрацептивтерді тегін тарату жүйесі жолға қойылған;
- әйелдердің репродуктивті денсаулығы мәселесіне баса назар аударылады;
- қыз балалардың білім деңгейін арттырып, ерте некеге тұрудың алдын алу көзделген;
- ауылдық жерлерде денсаулық сақтау қызметтерін жетілдіру қолға алынған.
Аталған қадамдардың нәтижесінде туу көрсеткіші 1975 жылы бір әйелге 6,3 баладан келсе, бүгінде бұл көрсеткіш 2,1-ден төмен деңгейге дейін төмендеді.
Климаттың өзгеруіне бейімделу жолдары
Бангладеш географиялық орналасуына байланысты жиі су басу, циклон, құрғақшылық және теңіз жағалауының эрозиясына ұшырайды. Ел аумағының 60%-дан астам бөлігі теңіз деңгейінен небәрі 5 метр биіктікте орналасқан. Осы себепті ел климаттың өзгеруінен ең көп зардап шегетін мемлекеттердің қатарында.
Қауіп-қатерлерді азайту үшін ел үкіметі келесі бағыттар бойынша бейімделу стратегиясын жүзеге асырып отыр:
- Қорғаныс бөгеттері мен көтеріңкі платформалар салу. Циклон мен тасқын суға қарсы жер үйінділері, жағалаулық тосқауылдар салынады. Жаңа құрылыс нысандары теңіз деңгейінің көтерілуін ескере отырып жобаланады.
- Төзімді ауыл шаруашылығын дамыту. Тұзға, құрғақшылыққа төзімді күріш сорттары мен экологиялық таза егіншілік тәсілдері енгізіліп жатыр. Бұл тәсілдер ауа райының қолайсыздығына бейімділікті арттырады.
- «Су үстіндегі мектептер» мен медициналық пункттер. Жиі су басатын шалғай аймақтарда білім мен алғашқы медициналық көмек көрсететін жүзбелі нысандар жұмыс істейді.
- Қауіп аймағындағы халықты көшіру. Зерттеу нәтижелері бойынша су басу қаупі жоғары аудандардан қауіпсіз аймақтарға қоныс аудару бағдарламалары жүргізілуде.
- Жаңартылатын энергия көздеріне инвестиция. Күн панельдері, жел генераторлары мен биогаз қондырғылары көміртегі ізі аз экожүйе қалыптастыруға септігін тигізеді.
Осы бастамалар Бангладештің климат мәселелеріне немқұрайлы қарамайтынын және тұрақты даму жолын таңдағанын көрсетеді.
Білім беру, технология және халықаралық әріптестік
Халықты ақпараттандыру, климат және демографиялық саясат туралы түсінігін арттыру – елдің басым бағыттарының бірі. Қоғамдық көшбасшылармен жұмыс және бұқаралық ақпарат құралдары арқылы жүргізілетін кампаниялар арқылы жаңа ұрпақтың жауапкершілікпен әрекет ету мәдениеті қалыптасып келеді.
Сонымен қатар цифрлық технологиялар мен халықаралық серіктестік белсенді түрде дамып жатыр. Мәселен:
- табиғи апаттар туралы ерте ескерту жүйелері енгізілуде;
- жер мен судың жағдайын бақылау үшін спутниктік деректер пайдаланылады;
- БҰҰ, Дүниежүзілік банк және экологиялық қорлармен бірлескен жобалар жүзеге асырылуда;
- тұрақты ауыл шаруашылығы мен экотуризмге бағытталған стартаптар қолдау табуда.
Мұндай бастамалар елді тек қиындықтарға қарсы тұруға ғана емес, жаңа мүмкіндіктерге жол ашуға да жетелеп отыр.
Бангладеш қаншалықты күрделі және көпқырлы мәселелермен бетпе-бет келіп отырса да, бұл елдің тәжірибесі нақты нәтиже беретін табанды әрекеттердің бар екенін дәлелдеп отыр. Шектеулі ресурстарға қарамастан, кешенді шешімдер, халықаралық қолдау мен инновациялық тәсілдер арқылы Бангладеш ғаламдық дағдарыс жағдайында өмір сүрудің және дамудың үлгісін көрсетуде. Тиісті саясат пен халықтың қатысуы болған жағдайда ең ауыр сынақтардың өзі оң шешімін табатынын бұл ел нақты дәлелдеп келеді.
