Мазмұны
Әлемнің әр елінде қалыптасқан әдет-ғұрып пен қоғамдық нормалар әртүрлі, алайда кейбір ерекшеліктер саяхатшыларды қатты таңғалдыруы мүмкін. Канада үшін мұндай ерекшелік – кезекке деген айрықша құрмет. Бұл елде кезек әділдіктің және өзгелерге деген сыйластықтың белгісі ретінде қабылданады. Жаңа келген адам да кезектегі тәртіп бұзылғанын байқаса, жергілікті тұрғындардың таңданысын не наразылығын көреді. Мұндай дәстүрдің қалыптасуын түсіну үшін оның мәдени, тарихи және әлеуметтік себептеріне тоқталған жөн.
Мәдени негіздер
Канадалық қоғам көпұлтты ортада бейбіт өмір сүру қағидасына сүйеніп дамыды. Әртүрлі мәдениет өкілдері өзара сыйластық арқылы бір-бірімен тіл табысты.
- кезек теңдіктің нышаны саналады, мұнда әрбір адам өз кезегімен қызметке немесе тауарға қол жеткізеді;
- өзгенің уақытын бағалау тәрбиелілік пен жауапкершіліктің көрсеткіші ретінде қаралады;
- тәртіпті сақтау жанжалдан аулақ болуға мүмкіндік береді, бұл көпұлтты мемлекет үшін аса маңызды.
Сол себепті кезек мәдени кодтың ажырамас бөлігіне айналды.
Тарихи алғышарттар
Кезекке құрметпен қараудың түбірі елдің даму тарихымен де байланысты.
- XIX–XX ғасырларда Канадаға жаппай қоныс аудару кезеңінде қалалар тез өсті. Көптеген қоныс аударушылар қоғамдық өмірді нақты ұйымдастыруды талап етті. Сол кезде кезек тәртіпті сақтаудың тиімді құралына айналды.
- Қатал климат пен шектеулі ресурстар жағдайында игіліктерді әділ бөлу маңызды болды. Бұл бүкіл қоғам мүшелеріне тең мүмкіндік беру идеясының нығаюына ықпал етті.
- Кейіннен бұл әдет ұлттық мінез-құлықтың бір бөлігіне айналып, сабырлылық пен төзімділіктің көрінісі болып қалыптасты.
Осылайша, тарихи жағдайлар бұл норманың орнығуына үлкен рөл атқарды.
Әлеуметтік себептер
Қазіргі канадалықтар үшін кезекке құрметпен қарау – күнделікті әдептің бір бөлігі.
- қоғам жайлылық пен жеке кеңістікті құрметтеуге бағытталған;
- тәртіп қауіпсіздік пен сенімділік сезімін тудырады;
- кезек – әрбір адамның теңдігін және әділетті қарым-қатынасқа құқығын көрсетудің тәсілі;
- балаларды кез келген жағдайда кезегін күтуге үйретеді, бұл әдет өмір бойына сіңіп қалады.
Осының арқасында кезекті сақтау жалпыға ортақ нормаға айналып, оны бұзу қоғамға қарсы әрекет ретінде қабылданады.
Кезек өмірдің әр саласында
Канадада кезек мәдениеті тек дүкендер мен аялдамаларда ғана емес, түрлі салада көрініс табады.
- Денсаулық сақтау мекемелерінде қабылдау уақыты нақты белгіленген, ал кешіккендерге түсіністікпен қаралмайды. Канадалықтар бұл жүйенің артықшылығын бағалап, артық әбігерге түспейді.
- Банктер мен мемлекеттік ұйымдарда қызметкерлер тәртіпті қадағалайды, ал азаматтар кезегін сабырмен күтеді. Мұндай жүйеге деген сенім олардың теңдікке деген сенімін арттырады.
- Қоғамдық көлікте немесе мерекелік іс-шараларда тұрғындар рет-ретімен кезекке тұрады. Бұл өзгелерге деген сыйластықтың айқын көрінісі саналады.
Бұл мысалдар кезектің Канада өмірінде тәртіпті ұйымдастырудың маңызды бөлігі екенін дәлелдейді.
Канадалықтардың кезекке құрметпен қарауы тарихтан, мәдениеттен және әлеуметтік тәжірибеден бастау алады. Бұл әдет теңдік пен әділдіктің нышанына айналып, көпұлтты қоғамда бейбіт қатар өмір сүруге ықпал етті. Жергілікті халық үшін ұсақ-түйектегі тәртіп жалпы үйлесім мен сыйластықты көрсетеді. Сол себепті Канададағы кезек ұлттық мінездің айнасына айналған дәстүр ретінде сақталып отыр.
