Орыс әдебиетінің ұлы классигі Лев Толстой артында терең ойлы шығармаларымен бірге, өмір, адам, махаббат пен адамгершілік туралы өшпес нақылдар қалдырды. Оның дәйексөздері мен ойлары ғасырлар бойы адамзатқа жол көрсетіп, ұрпақтан ұрпаққа ұласып келеді. Жазушының әрбір сөзі – өмір шындығы мен қарапайым даналықтың айқын көрінісі. Бұл мақалада Толстойдың кең тараған, жүрекке жақын қанатты сөздері мен олардың мағынасы қысқаша түсіндіріліп берілген.
«Барлығы адамзатты өзгерткісі келеді, бірақ ешкім өзін өзгертуді ойламайды.»
Бұл дәйексөз әрбір адамның ең алдымен өзін-өзі жетілдіруі, ішкі дүниесін өзгертуі керектігін меңзейді. Толстой үшін нағыз өзгеріс адамның өзінен басталуы тиіс.
«Бақытты болғың келсе – бақытты бол.»
Бұл сөздер – қарапайымдылық пен қазіргі сәтті бағалауға үндейді. Толстой бақыт сыртқы жағдайға емес, адамның ішкі таңдауы мен көзқарасына байланысты деп санаған.
«Адамның шынайы күші – сабырда.»
Жазушы сабырлылықты адам рухының ең басты қасиеті санаған. Осы қасиет арқылы ғана адам кез келген қиындыққа төтеп бере алады деп сенген.
«Өмір сүргеніңе ұялмайтындай өмір сүру керек.»
Бұл ой Толстойдың басты адамгершілік қағидасын көрсетеді. Ол адамның ар-намысты, адалдықты бірінші орынға қоюы тиіс екенін баса айтқан.
«Бақыт – сені түсінгенде ғана келеді.»
Адамаралық қарым-қатынаста түсіністіктің маңызы ерекше. Толстой үшін рухани жақындық пен қолдау – ең үлкен құндылықтардың бірі.
«Жылы сөз – ғажайыптар жасайды.»
Толстой адамның бір-біріне ізгі, мейірімді болу қажеттігін үнемі айтқан. Жылы сөздің өзі адам өмірін өзгертіп, тағдырға оң әсерін тигізуі мүмкін екенін жеткізген.
«Балаларға жасай алатын ең үлкен жақсылық – жақсы тәрбие беру.»
Жазушы тәрбие мәселесіне аса мән берген. Баланы жеке тұлға ретінде тәрбиелеп, ойлауға, сезінуге, дербес шешім қабылдауға үйрету керек екенін алға тартқан.
«Ең басты ақиқат – өзгелерді өзіңдей сүю.»
Толстойдың гуманистік көзқарасы осы бір қарапайым сөзден анық көрінеді. Ол махаббат пен жанашырлықтың қоғамдағы үйлесімділіктің кілті екенін айтқан.
«Қарапайымдықтың ұлылығы – өмір бойғы ізденістің шыңы.»
Толстой үшін шынайы бақыт пен ақиқат күрделі сөздер мен істерде емес, қарапайымдылық пен тазалықта жатыр. Ол өмір сұлулығы мен ақиқатын қарапайым істерден іздеуді ұсынған.
«Кемелдікке ұмтылудан қорықпаңдар – оған бәрібір ешкім жете алмайды.»
Жазушы осы сөздерімен өзін де, өзгелерді де қабылдауға, жетілуді мақсат тұтып, сол жолдың өзінен ләззат алуға шақырған.
«Уақыт өтеді, ал жасалған жақсылық қалады.»
Толстой үшін адамның өмірдегі басты құндылығы – оның жасаған игі істері. Ол адамның сөзі емес, әрекеті ғана мәңгілік екенін айтқан.
«Өзіңді тану – ең қиын нәрсе.»
Жазушы адам ішкі әлемінің күрделілігін ерекше атап көрсеткен. Өз ойы мен сезімін түсіну үшін адамнан батылдық пен шыншылдық талап етіледі.
«Бақытты отбасылардың бәрі бір-біріне ұқсас, әрбір бақытсыз отбасы өзінше бақытсыз.»
Бұл – «Анна Каренина» романындағы атақты алғашқы сөйлем. Бұл ой арқылы Толстой тек отбасы тақырыбын ғана емес, жалпы адамдық қарым-қатынастардың терең заңдылықтарын ашып көрсетеді.
«Адамда бәрі әдемі болуы керек: жүзі де, киімі де, жаны да, ойы да.»
Нағыз сұлулық – ішкі және сыртқы үйлесімде. Толстой үшін адамның ойы мен ісі, болмысы мен сөзі бір-бірімен жарасқанда ғана адам шын мәнінде сұлу бола алады.
«Өмір мен бостандыққа нағыз лайық адам – күн сайын сол үшін күресе білетін адам.»
Толстойдың өмірлік философиясы – мәнді, адал, ізгі жолды ұстану. Оның даналығы мен ойлары бүгінгі күнге дейін өзектілігін жоғалтпай, әр оқырманға жүрекке жақын ақиқаттарды ұсынады. Жазушының сөздері адамға күш, үміт және өмірге деген жаңа көзқарас береді.
