Мазмұны
Тропикалық жемістер әлемі түр-түрімен және пайдалы қасиеттерімен таңғалдырады, алайда манго ерекше хош иісімен, нәзік дәмімен және бай тарихымен көзге түседі. Көптеген халықтар оны жемістердің патшасы деп атайды, ал аспаздар десерттерде, салаттарда, соус дайындауда және салқын сусындар жасауда кеңінен қолданады. Әртүрлі елдерде манго тек дәмді өнім ғана емес, сонымен қатар сәттілік пен молшылықтың, махаббаттың символы болып саналады. Бұл жеміске деген қызығушылық жылдар өтсе де бәсеңдемейді, себебі оның ішінде талай таңғаларлық қасиеттер мен мәдени мағыналар жасырынған.
Мангоның шығу тегі және таралуы
Манго адамзатқа төрт мың жылдан астам уақыттан бері белгілі. Көпшілік оны қазіргі Үндістан мен Мьянма аумағынан шыққан деп есептейді. Ерте дәуірлерде манго қасиетті өсімдік деп танылып, салтанатты рәсімдерде пайдаланылған. Сауда жолдарының кеңеюі мен теңіз қатынасының дамуы нәтижесінде ол әлемнің көптеген аймақтарына таралды. Бүгінде манго Антарктидадан басқа барлық құрлықта өсіріледі.
Көптеген мәдениетте манго құрметті орынға ие. Үнді ақындары оның хош иісін үйлесім мен даналықтың символы деп жырлаған, ал суретшілер жапырақтарын береке белгісі ретінде бейнелеген. Аңыздарда манго ағашы мейірімділік пен қонақжайлықты білдіреді.
Биологиялық ерекшеліктері
Манго биологиялық тұрғыдан ең ерекше өсімдіктердің қатарына кіреді. Күшті өміршеңдігі мен ұзақ жасайтын қасиеті зерттеушілерді таңғалдырады.
- манго ағашы жүз жылдан артық өмір сүре алады және сол кезеңде өнім беруді жалғастырады;
- кейбір сорттары биіктігі отыз метрге дейін жетеді;
- қуатты тамыр жүйесі құрғақшылыққа төзімділікті қамтамасыз етеді;
- бір бұтақтағы жемістер пішіні мен дәмі жағынан бір-біріне ұқсамауы мүмкін.
Агрономдар мангоны қиын климаттық жағдайларға бейімделе алатын және аз күтіммен де жақсы өнім беретін өсімдік ретінде бағалайды.
Манго құрамында не бар
Жемістің биохимиялық құрамы ерекше назар аудартады. Дұрыс мөлшерде тұтынылғанда манго иммундық жүйені қолдайды және ас қорыту процесін жақсартады.
Негізгі пайдалы элементтері:
- Витамин С. Иммундық қорғаныстың табиғи күшейткіші ретінде танымал. Ол ағзаның жұқпаларға қарсы тұру қабілетін арттырып, қабыну процестерін азайтуға көмектеседі. Сондай-ақ тіндердің қалпына келуін және зат алмасуын жақсартады.
- В тобының дәрумендері. Олар жүйке жүйесінің тұрақты жұмыс істеуі үшін қажет. Бұл компоненттер шаршауды азайтуға, психикалық жүктемені жеңілдетуге және ойлау қабілетін күшейтуге әсер етеді. Сондықтан бұл жемісті оқушылар мен зияткерлік еңбектің өкілдері жиі пайдаланады.
- Каротиноидтар. Жемістің қанық сары-қызғылт түсін қалыптастырып, жасушаларды еркін радикалдардан қорғайды. Олар тері мен көру мүшелерінің жағдайын жақсартады және қартаю процесін баяулатады.
- Талшықтар. Ас қорыту жолдарының жұмысын қалыпқа келтіреді және холестерин деңгейін бақылауға ықпал етеді. Бұл элементтер ұзақ уақыт тоқтық сезімін қалыптастырады, сондықтан дене салмағын бақылауда ұстауға көмектеседі.
Осы заттардың үйлесімі мангоны күнделікті тамақ рационында құнды өнімге айналдырады.
Мәдени және аспаздық ерекшеліктер
Манго әлемнің көптеген тағам мәдениетінде қолданылады, ал сорттарының әртүрлілігі талғамға сай таңдауға мүмкіндік береді. Кейбір түрлері өте тәтті және шырынды, ал басқалары қышқыл дәмімен ерекшеленіп, түрлі соустарға тамаша үйлеседі.
Ас дайындауда манго жиі қолданылатын бағыттар:
- сергітетін смузи мен шырын дайындау;
- теңіз өнімдерінен жасалған салаттарға қосу;
- түрлі десерттер мен балмұздақ жасау;
- ет пен күрішке арналған дәмді соустар әзірлеу;
- үнді асханасының дәстүрлі маринадтарында пайдалану.
Аспаздар мангоның тәтті, қышқыл, тұзды және ащы дәмдермен үйлесім табатын қасиетін ерекше бағалайды.
Манго жай ғана жеміс емес, табиғаттың жомарт сыйы мен ғасырлар бойы қалыптасқан мәдени мәннің жарқын мысалы. Оның тарихы мыңжылдықтарға созылады, ал ерекше дәмі суретшілерді, ақындарды және менгерушілерді шабыттандырады. Мангоға деген қызығушылық әлі талай жылдар бойы сақталады, өйткені шырынды жемісті татып көрген әр адам табиғат байлығының шексіздігіне көз жеткізеді.
