Мазмұны
Ғылым тарихында есімі алтын әріппен жазылған тұлғалар аз емес. Соның бірі әрі бірегейі – Мария Кюри. Ол тек дарынды физик және химик қана емес, сонымен қатар ғылымға шексіз адалдығымен, табандылығымен, рухани күш-жігерімен есте қалған ерекше жан. Мария Кюри – әлемде екі түрлі сала бойынша Нобель сыйлығын алған тұңғыш адам. Оның еңбектері тек теориялық ашылулармен шектелмей, медицина мен қоғам игілігіне де үлкен үлес қосты. Бұл мақалада ғалымның өмірбаянындағы маңызды кезеңдер мен ғылыми жетістіктері нақты әрі түсінікті түрде баяндалады.
Шыққан тегі мен білім алуы
Мария Склодовская 1867 жылы Варшавада ұстаздар отбасында дүниеге келген. Ол Ресей империясының құрамындағы Польшада өскен, ал ол заманда әйелдерге жоғары білім алу қиын болатын. Соған қарамастан, Мария жастайынан ғылымға құштарлық танытып, оқуға деген ынтасын жоғалтпады. Ақшалай қиындықтарға байланысты біраз жыл бала күтуші болып жұмыс істеп, кейін 1891 жылы Париждегі Сорбонна университетіне оқуға түседі.
Оның қалыптасуына ықпал еткен басты кезеңдер:
- Сорбоннада физика және математика мамандықтары бойынша үздік аяқтап, диплом алады. Оқудағы табандылығы оның болашақтағы жетістіктеріне негіз болды.
- Пьер Кюримен танысып, тұрмыс құрады. Бұл одақ тек отбасылық қана емес, ғылыми серіктестік ретінде де өте нәтижелі болды.
- Радиоактивтілік саласында бірге зерттеу жүргізеді. Олар радий мен полоний элементтерін ашып, ғылымда жаңа бетбұрыс жасайды.
Бұл кезеңде Мария Кюри ғылымдағы жыныстық теңсіздікті жоққа шығарып, еңбек пен білімнің шынайы құндылық екенін дәлелдеді.
Алғашқы Нобель сыйлығы – физика саласы
1903 жылы Мария Кюри, Пьер Кюри және Анри Беккерель бірге физика бойынша Нобель сыйлығын иеленеді. Сыйлық олардың радиоактивтілікті зерттеуіне байланысты берілген. Мария бұл ұғымға алғаш болып атау берген және радиацияны нақты өлшеудің әдісін жасаған.
Бұл жетістіктің ғылымға қосқан маңызы:
- әйел адамның ғылымдағы орнының халықаралық деңгейде мойындалуы;
- атом құрылымын зерттеудің жаңа бағытының басталуы;
- ядролық энергетика мен радиомедицина дамуының алғышарты;
- химиялық элементтер табиғаты туралы түсініктің кеңеюі;
- пәнаралық жаңа ғылыми бағыттың негізі қаланды.
Бұл жеңіс оның ғана емес, бүкіл ғылымдағы әйелдердің жеңісі болды.
Екінші Нобель сыйлығы – химия саласы
1906 жылы күйеуі Пьер Кюри жол апатынан қайтыс болады. Бұл қайғылы жағдай Марияны тоқтатпады, керісінше ғылыми жұмысын жалғастыруға ынталандырды. 1911 жылы ол химия саласы бойынша Нобель сыйлығына ие болды. Бұл жолы сыйлық радий элементін таза күйінде бөліп алып, оның қасиеттерін анықтағаны үшін берілді.
Бұл жетістіктің нәтижелері:
- радиоактивті элементтерді тазарту әдістері жетілдірілді;
- Менделеев кестесіндегі жаңа элементтердің бар екені дәлелденді;
- радий ісік ауруларын емдеуде қолданыла бастады;
- радиохимия саласы нақты зерттеу ережелеріне ие болды;
- радиоактивті заттармен қауіпсіз жұмыс істеудің ғылыми мәдениеті қалыптасты.
Мария Кюри бұл жетістігі арқылы тек теориялық ғылымға емес, медицинаға да шынайы үлес қосты.
Гуманизм мен қоғамдық қызмет
Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде Мария Кюри жылжымалы рентген аппараттарын жасап, алдыңғы шептегі жаралы сарбаздарға көмек көрсетті. Ғалым ретінде ол тек зертхана ішінде ғана емес, қоғамда да маңызды рөл атқарды.
Оның қоғамдық қызметінің ерекшеліктері:
- ғылымға бейім жастарды тәрбиелеп, ұстаздық етті;
- радийді бөліп алу әдісін патенттемей, барша адамзатқа ортақ игілік деп санады;
- Сорбоннада алғашқы әйел профессор атанды;
- радиология институтын құрып, онкологияның дамуына жол ашты;
- атақ пен даңққа қарамай, қарапайым қалпын сақтады.
Ол ғылымды тек білім көзі емес, адамзатқа қызмет етудің құралы деп білді.
Мария Кюри – ғылымдағы төзімділік пен табандылықтың символы. Ол өз дәуірінің шекарасын бұзып, білімнің шексіз екенін дәлелдеді. Оның өмірі – әйелдің ғылымда да, қоғамда да үлкен өзгерістер жасай алатынын көрсететін жарқын мысал. Ғылым мен адамзат алдындағы еңбегі әлі күнге дейін бағаланып, көптеген буынға үлгі болуда. Мария Кюридің жолы – бұл ақиқат пен ізгіліктің жолы.
