Мазмұны
Мұхтар Әуезов – қазақ әдебиетінің аса көрнекті өкілдерінің бірі, өзінің шығармашылығымен ұлттық руханият пен мәдениеттің дамуына зор үлес қосқан тұлға. Оның есімі, ең алдымен, әлемдік деңгейдегі көркем туынды – «Абай жолы» эпопеясының авторы ретінде белгілі. Әуезов ұлт тарихының, мәдениетінің, болмыс-бітімінің терең тұстарын көркемдікпен жеткізіп, кейінгі ұрпаққа мол рухани мұра қалдырды.
Өмірбаяны мен дүниетанымының қалыптасуы
Болашақ жазушы 1897 жылы Семей өңірінде, дәстүр мен ағартушылық салт-дәстүрі берік қалыптасқан отбасында дүниеге келген. Оның атасы Оспанбай шежіреші, әңгімешіл адам болғаны белгілі, бұл Әуезовтің әдебиетке қызығушылығының ерте оянуына себеп болды. Мұхтар алдымен медреседе, кейін орыс-қазақ училищесінде білім алды, мұнда Еуропа мәдениеті мен әдебиетіне алғаш рет терең бойлады.
- оқу жылдарында Әуезов Абай Құнанбайұлы шығармашылығына ерекше қызығушылық танытты, кейін бұл оның өмірлік тақырыбына айналды;
- жас шағы күрделі кезеңге – революция мен қоғамдағы түбегейлі өзгерістерге тап келді;
- Ленинград университетінде оқып, елге оралған соң ұлттық тарихты, рухани дәстүрді терең зерттеді;
- алғашқы әдеби тәжірибелері – халықтың тағдыры, зиялы қауымның рөлі, адамгершілік пен мораль мәселелеріне арналған әңгімелер, пьесалар мен очерктер болды;
- кең ауқымды білім, бірнеше тілді меңгеруі Әуезовке қазақ мәдениетін әлемдік кеңістікке еркін енгізуге жол ашты.
Осы кезеңдер оның дүниетанымын, әдеби шығармашылығын қалыптастыруда шешуші рөл атқарды.
«Абай жолы» эпопеясы – шығармашылық шыңы
Мұхтар Әуезовтің өмірлік еңбегі – ұлы ақын, ағартушы Абай Құнанбайұлы туралы жазған «Абай жолы» роман-эпопеясы. Бұл еңбек жазушының тарихи сана, ұлттық болмыс туралы терең толғанысының жемісі саналады.
Романның ерекшеліктері:
- «Абай жолы» – жәй ғана ақын өмірбаяны емес, қазақ халқының ХІХ ғасырдағы тұрмысы, әдет-ғұрпы, рухани ізденістері көрініс тапқан кең тынысты көркем туынды. Кейіпкерлер тағдыры арқылы дәуірдің ең маңызды сұрақтары ашылады;
- Жазушы шебер көркемдік тәсілдер арқылы шынайы образдар жасады, табиғат суреттері мен диалогтарға ерекше мән берді. Романға философиялық ойлар, адамгершілік мәселелер, махаббат пен әділдік тақырыптары тән;
- Әуезов дәстүр мен жаңа заман арасындағы қайшылықтарды айқын көрсете отырып, шығарманы кез келген дәуірге қатысты, мәңгілік етеді;
- Роман әлемнің көптеген тіліне аударылып, халықаралық деңгейде жоғары бағаланды. Қазақ әдебиетінің биік деңгейін көрсетті;
- «Абай жолы» арқылы әлем халқы тек ұлы ақынның тұлғасын емес, қазақ мәдениетінің, дәстүрі мен адамгершілігінің тереңдігін таныды.
Бұл шығарма ұлттық сананы оятқан, рухани жаңғырудың символына айналған туынды болды.
Қоғамдық қызметі мен мәдениетке қосқан үлесі
Әдебиеттегі еңбектерімен қатар, Мұхтар Әуезов қоғамдық жұмыстарға да белсене араласты.
Басты бағыттары:
- жоғары оқу орындарында дәріс беріп, қазақ әдебиеті мен ғылымының дамуына ықпал етті;
- әлемдік классиктер шығармаларын қазақ тіліне аударып, отандық оқырманға әлем мәдениетін жақындатты;
- халық ауыз әдебиеті, этнография, қазақ тарихына қатысты ғылыми еңбектер жазды;
- ғылым академиясы мен шығармашылық одақтардың мүшесі болып, ұлттық мәдениетті қорғау және насихаттау жолында еңбек етті;
- тәрбиелік, ағартушылық, ұлттық сана мәселелерін мақалалары мен лекцияларында көтеріп отырды.
Осының бәрі оны дәуірінің аса беделді, ойшыл тұлғасына айналдырды.
Мұхтар Әуезов – әдебиет пен ғылымды, қоғамды өркендетуге өмірін арнаған ұлы қаламгер, ғалым, қоғам қайраткері. Оның мұрасы – қазақ әдебиетінің ғана емес, әлемдік мәдениеттің баға жетпес байлығы. «Абай жолы» эпопеясы мен басқа да еңбектері ұрпаққа ұлттық тарихты, рухани биіктікті, адамгершілік құндылықтарды түсінуге мүмкіндік береді. Жазушы мұрасы – өткен мен болашақты жалғаған рухани көпір.
