Мазмұны
Әрбір халық өзін-өзі мәдениет арқылы танытады – бұл кейде музыка, би, кейде ерекше дене қимылдары арқылы жүзеге асады. Бразилияда мұндай айрықша мәдени көріністердің бірі – капоэйра. Бұл тек қана жекпе-жек түрі емес, сонымен қатар би, ырғақ және рухани дәстүрдің үйлесімі. Ол ежелгі тарихымен, символикасымен және ортақ құндылықтарға негізделген мазмұнымен ерекшеленеді. Бүгінде капоэйра жай ғана жаттығу немесе спорт емес – ол тұтас мәдени феномен, ұлттық мақтаныш және заманауи өнердің бір тармағы ретінде бағаланады.
Капоэйраның шығу тегі мен мәдени орны
Капоэйра алғашында отарлық кезеңде Бразилияға күштеп әкелінген африкалық құлдар арасында тараған. Өздерін қорғауға рұқсат болмаған кезде олар өзге тәсілдер арқылы қарсы тұру жолдарын ойлап тапты.
- қимылдар би ретінде бейнеленіп, күзетшілердің күдігін тудырмай жасырын қолданылған;
- беримбау сынды аспаптар тек әуен үшін емес, қимылдарды үйлестіру үшін де пайдаланылды;
- капоэйра топтық рух пен бірлік сезімін күшейтті;
- жаттығулар шеңберде – «родада» өтеді, бұл рәсімдік сипат береді;
- африкалық және жергілікті наным-сенімдер өзара араласып, ерекше мәдени формаға айналды.
Уақыт өте келе бұл дәстүр тек қарсылық нышаны ғана емес, тұтас халықтың тарихи жадына айналып, ұлттық болмыстың бөлшегі болып қалыптасты.
Капоэйра неге өнер деп саналады
Қазіргі Бразилияда капоэйра тек жаттығу немесе қорғану тәсілі емес, сонымен қатар шығармашылықтың, тәрбие мен еркін ойдың символына айналған.
- Капоэйра – би, музыка және мимиканың үйлесімі. Ойыншылар күреспейді, олар ырғақпен «сөйлеседі», өзара түсіністікке қимыл арқылы қол жеткізеді.
- Онда күш емес, сұлулық пен үйлесімділік маңызды. Жеңіске жету – қарсыласты әдемі айналып өту, ырғақты жоғалтпай әрекет ету.
- Бұл тек дене емес, рух тәрбиесі. Жаттығу барысында оқушылар тарихты үйренеді, мәдени дәстүрмен танысады, қарым-қатынас этикасын меңгереді.
- Импровизация – капоэйраның өзегінде жатыр. Әр ойын – сахналық көрініс іспетті, мұнда мимика мен ырғақ сөзсіз түсіністікті тудырады.
- Бұл стиль киноға, бейнелеу өнеріне және сәнге әсер етіп отыр. Ол ішкі еркіндіктің, ырғақ пен талғамның символына айналды.
Сондықтан капоэйра Бразилияда өнердің бір түрі ретінде ерекше құрметке ие.
Қоғамдағы рөлі мен әлеуметтік маңызы
Бүгінде капоэйра – тек мәдени мұра ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік жобалар мен білім беру бағдарламаларының бір бөлігі.
- жаттығулар әлеуметтік жағдайына қарамастан барлық балаларға қолжетімді;
- топтық ойындар арқылы тәртіп пен жауапкершілік қалыптасады;
- жаттығуларда жас, дін және әлеуметтік тап айырмашылықтары жойылады;
- капоэйра өзін табуға, әлеуметтенуге және жаңа бағыттар ашуға жол береді;
- кейбір мектептерде бұл пән ретінде енгізілген, әрі мәдени тәрбие құралы ретінде қолданылады.
Капоэйра – бұл жай ғана жекпе-жек немесе спорт емес. Ол тарихты, рухани мұраны, өнерді және әлеуметтік бірлікті біріктірген ерекше құбылыс. Бұл бағыт адамдарды біріктіреді, денені ғана емес, рухты да тәрбиелейді. Осы ерекшеліктері арқылы капоэйра Бразилияда ұлттық сана мен шығармашылықтың қуатты құралы ретінде мойындалған.
