Мазмұны
Әлемдік спорт аренасында адал бәсеке әрқашан басты қағида болып саналған. Дегенмен соңғы онжылдықтарда бұл ұстаным бірнеше мәрте сынға түсті. Әсіресе ресейлік спортшыларға қатысты допинг дауы Олимпиадалық қозғалыстың тарихында ерекше орын алды. Кінә тағылғаннан кейін басталған тексерулер мен салынған санкциялар тек жеке атлеттердің ғана емес, тұтас мемлекеттің спорттағы беделіне әсер етті. Осы оқиғаның ауқымын түсіну үшін оның дамуын және халықаралық ойындарға тигізген ықпалын талдап көрейік.
Допинг дауы қалай басталды
2000-жылдардың ортасында Ресей спортында жүйелі түрде тыйым салынған препараттар қолданылып жатқаны туралы алғашқы күдік пайда болды. Алайда бұл мәселе 2015 жылы Дүниежүзілік допингке қарсы агенттік (WADA) жариялаған баяндама арқылы бүкіл әлемге мәлім болды. Құжатта елде спортшыларды қорғауға бағытталған мемлекеттік деңгейдегі допингті жасыру жүйесі болғаны айтылды.
Осы жағдай келесі салдарға алып келді:
- бірқатар ұлттық спорт федерациялары уақытша шеттетілді;
- Мәскеудегі зертхана лицензиясынан айырылды;
- көптеген спортшылар халықаралық жарыстарға қатысу құқығынан айрылды;
- бұрын жеңіп алынған медальдер қайта қаралды;
- жұртшылықтың назары спорттағы жетістіктерден гөрі сенім мен әділет мәселелеріне ауды.
Осыған байланысты әлемдік спорт қоғамдастығында қызу пікірталас басталды.
Халықаралық ұйымдардың реакциясы
Жаһандық деңгейдегі спорт ұйымдары бұл жағдайға қатаң әрі көпсатылы шаралармен жауап берді. Бұл тек жеке спортшыларға емес, елдің бүкіл спорттық жүйесіне қатысты болды.
Қабылданған негізгі шешімдер:
- Ресей туы астында өнер көрсетуге тыйым салынды. Олимпиадаларда ресейлік спортшылар бейтарап мәртебеде «Ресейлік Олимпиада спортшылары» немесе ROC атауымен қатысты. Ел рәміздері мен әнұраны пайдалануға рұқсат етілмеді, бұл уақытша оқшаулаудың белгісі болды.
- Қатысушылар саны шектелді. Халықаралық федерациялар тек толық тексеруден өткен атлеттерге рұқсат берді. Нәтижесінде құрам саны қысқарып, кей жарыстарда елдің бәсекеге қабілеттілігі төмендеді.
- Қатаң бақылау орнатылды. Ресей спортшылары жоспардан тыс тексерулерден жиі өтіп тұрды. Көптеген елдер бұл әділетті әрі сенімділікті қалпына келтіруге бағытталған қадам деп бағалады.
- Шенеуніктер оқшауланды. Допингті жасыруға қатысы бар делінген тұлғалар халықаралық спорт ұйымдарынан шеттетілді. Бұл шешім елдің спорттағы ықпалын шектеуге себеп болды.
Бұл шаралардың барлығы спорттағы әділдікті сақтау мен тәртіп орнатуға бағытталды.
Олимпиадалық қозғалысқа әсері
Допинг дауы Олимпиаданың бірнеше кезеңіне ғана емес, жалпы бүкіл қозғалыстың беделіне ықпал етті. Көпшілік адалдық пен мөлдірлікке көбірек мән бере бастады, ал спортшылар тек нәтижемен емес, жеке тәртібімен де сенімге лайық екенін дәлелдеуге мәжбүр болды.
Негізгі салдары:
- елдер арасындағы сенімнің әлсіреуі;
- ресейлік жетістіктерге сын көзбен қарау үрдісі;
- халықаралық талаптардың қатаңдануы;
- жас спортшыларға психологиялық қысымның артуы;
- Олимпиада жүлделерінің беделіне күмәнмен қарау.
Бұл құбылыстар спорттық ортаның ішкі мәдениетіне айтарлықтай өзгеріс әкелді.
Ресейдің ішкі өзгерістері
Ауыр айыптауларға жауап ретінде Ресейде спорт жүйесін жаңғыртуға бағытталған қадамдар жасалды. Қатаң сынға қарамастан, ел халықаралық аренадағы орнын сақтау үшін түрлі реформаларға кірісті.
Негізгі шаралар мыналар:
- Альтернативті бақылау жүйелері құрылды. Ұлттық зертхана жабылған соң, бейтарап ұйымдармен ынтымақтастық орнатуға әрекет жасалды. Бұл талдаулардың сенімділігін қалпына келтіруге мүмкіндік берді.
- Спортшыларды даярлау жүйесі қайта қаралды. Медициналық сүйемелдеу мен құқықтық білім беру жақсарды. Атлеттерге тыйым салынған заттар мен олардың салдары туралы жиі түсіндіру жүргізіле бастады.
- Ағартушылық бағдарламаларға қатысу. Федерация өкілдері WADA және өзге ұйымдармен бірлескен білім беру жобаларына атсалысты. Бұл Ресейдің беделін ішінара түзетуге мүмкіндік берді.
- Репутациялық жұмыс күшейтілді. Халықаралық қауымдастықта мойындалу тек жеңіспен емес, ашықтықпен және адалдықпен байланысты. Сондықтан сыртқы байланыстар мен ақпарат ашықтығы маңызды басымдыққа айналды.
Бұл бастамалар сенім қалыптастыруға бағытталғанымен, толық қалпына келу үшін біраз уақыт қажет болады.
Ресей спортына қатысты допинг дауы заманауи Олимпиада тарихындағы ең ірі әрі күрделі оқиғалардың бірі болды. Ол халықаралық сенімнің қаншалықты нәзік екенін және беделдің жылдам бұзылатынын көрсетті. Соған қарамастан, бұл жағдай спорттағы этиканың маңызын ескеруге және қадағалау жүйесін жетілдіруге мүмкіндік берді. Ең бастысы — өткеннен сабақ алып, алдағы уақытта әділдік пен мөлдірлікке негізделген спорттық болашақ қалыптастыру.
