Мазмұны
Осман империясының тарихында бірнеше мықты әрі ықпалды билеушілер болғанымен, Сүлейман I, яғни Керемет Сұлтан ерекше мәртебеге ие. Оның билік еткен кезеңі саяси, әскери және мәдени жетістіктерге толы болып, бүкіл Осман мемлекетінің ғана емес, Еуропа мен Таяу Шығыс елдерінің де тарихына айтарлықтай әсер етті. Ұлы Сұлтан өз билігі кезінде кең аумақтарды бағындырып, заңнамалық жүйені жетілдіріп, сәулет өнерін дамытты. Осы мақалада Сүлейман Кереметтің өмірі мен қызметінің маңызды тұстарына тоқталамыз.
Ерте өмірі мен таққа көтерілуі
Сүлейман 1494 жылы дүниеге келіп, әкесінен – Селим I-ден өте жақсы білім мен тәрбие алды. Ол жас кезінен әскери және саяси істерге белсенді араласып, болашақтағы ірі билеуші болуға дайындалды.
- бала кезінде тарих, дін, құқық және әскери өнерді үздік ұстаздардан үйренді;
- жастай жорықтарға қатысып, тәжірибе жинады;
- 1520 жылы әкесінің қайтыс болуымен таққа көтеріліп, бірден реформалар жүргізе бастады;
- «Қануншы» деген лақап атқа ие болды, себебі заң жүйесін қайта құрып, ретке келтірді;
- оның билігі Осман империясының ең ұзақ әрі жемісті кезеңі болды.
Бұл деректер оның басқаруға лайық екенін айқын көрсетеді.
Әскери жеңістері мен аумақты кеңейтуі
Сүлейманның ұлы қолбасшылық қабілеті арқасында империя аумағы кеңейіп, қуаты арта түсті.
- оның басқаруымен Багдад қаласы жаулап алынып, Месопотамиядағы ықпалы нығайды;
- Венгрия бағындырылып, Габсбургтер ықпалы әлсіреді;
- Буда қаласының қоршауы маңызды әскери табысқа айналды;
- Барбаросса бастаған теңіз флоты Жерорта теңізі мен Қызыл теңіздегі позициясын күшейтті;
- осы жорықтар елдің халықаралық беделін арттырды.
Осы жеңістер Осман империясын XVI ғасырдағы алып державаға айналдырды.
Ішкі саясат пен реформалар
Сұлтан Сүлейман тек әскери күш иесі ғана емес, данышпан заң шығарушы болды. Ол мемлекетті нығайту үшін ауқымды өзгерістер енгізді.
- Осман заңдарын жинақтап, мемлекетті басқарудың негізін жасады. Бұл заңдар әділдік пен тәртіпті қамтамасыз етті;
- Сот жүйесін жетілдіріп, жемқорлықпен күресті күшейтті;
- Экономикаға қолдау көрсетіп, сауда мен өнеркәсіпті дамытты, халықтың тұрмыс сапасы жақсарды;
- Ғылым мен өнерге демеу болып, поэзия, сәулет және музыка салалары гүлденді. Оның дәуірі Осман мәдениетінің алтын ғасыры болды;
- Мемлекеттік басқаруда орталықтандыруды күшейтіп, аймақтық билік пен аристократтардың ықпалын азайтты;
Осы реформалар империяны ішкі даулардан қорғап, тұрақтылықты қамтамасыз етті.
Мәдени мұра мен жеке басы
Сүлейман Керемет – билеуші ғана емес, сонымен қатар ақын және меценат ретінде де танымал.
- Мухибби лақап атымен поэзия жазып, әдеби мұра қалдырды;
- Стамбулдағы әйгілі Сүлейман мешітінің құрылысын қаржыландырды, бұл ислам сәулет өнерінің асыл туындысы саналады;
- Оның билігі кезінде әдебиет пен көркемөнер ерекше өркендеді;
- тарихи деректерде оның әділдігі, дана шешімдері және дипломатиялық қабілеті жоғары бағаланған;
- оның дара бейнесі бүгінгі күнге дейін елестеп, ұлы тұлға ретінде есте сақталады;
Осы қасиеттер оның есімін аңызға айналдырып, ел мен әлем тарихында қалдырады.
Сүлейман Керемет Осман империясының ең көрнекті билеушілерінің бірі. Оның әскери жеңістері, заң реформалары және мәдени дамуға қосқан үлесі мемлекет тарихында терең із қалдырды. Бұл тұлға бүгінгі күнге дейін ұрпақтарға үлгі болып, тарихи даналық пен күштің символы ретінде бағаланады. Оның өмірі мен қызметі әлем тарихының аса маңызды беттерінің бірі болып қала береді.
