Мазмұны
ХХ ғасыр тарихында көптеген қанды қақтығыстар орын алды, бірақ олардың ішінде Вьетнамдағы соғыс ерекше орын алады. Бұл соғыс тек қана әскери қақтығыс емес, сонымен қатар бүкіл қоғамда резонанс тудырған оқиға болды. Қарулы қақтығыстың ұзаққа созылуы, адам шығынының өсуі және анық мақсаттың болмауы қоғамның ішкі толқуына әкелді. Әсіресе АҚШ-та қарапайым халықтың, студенттердің, зиялы қауым мен ардагерлердің наразылығы арта түсті. Соғысқа қарсы қозғалыстар ел ішінде ғана емес, бүкіл әлемде кеңінен таралып, қоғамдық сана мен саясатқа орасан әсер етті.
Қақтығыстың себептері және оның өрбуі
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Вьетнам екіге бөлінді: солтүстікте коммунистік бағытты ұстанған Хо Ши Мин басшылық еткен үкімет құрылды, ал оңтүстікте Батыс елдері, әсіресе АҚШ қолдаған режим орнады. Америкалық билік бұл жағдайды социализмнің таралуына тосқауыл ретінде қарастырып, алғашқыда әскери кеңесшілер жіберіп, кейін толыққанды соғыс қимылдарына араласты.
Уақыт өте келе соғыс аса қатыгез әрі ұзаққа созылатын қақтығысқа айналды. Партизандық соғыс тәсілі, жер бедерінің күрделілігі және Солтүстік Вьетнамды Қытай мен Кеңес Одағының қолдауы АҚШ үшін жағдайды ауырлатты. Технологиялық жағынан үстемдікке қарамастан, америкалық армия бұл соғыста шешуші жеңіске жете алмады.
Соғысқа қарсы қозғалыстың ерекшеліктері
АҚШ ішінде соғысқа наразылық үні күн санап күшейе түсті. Әсіресе жастар, университет оқытушылары, мәдениет қайраткерлері мен соғыс ардагерлері белсенділік танытты. Жаппай мобилизация, құрбандардың артуы және үкіметтің шешімдеріне деген сенімсіздік адамдарды біріктіріп, жаңа әлеуметтік құбылыстың тууына себеп болды.
- студенттер мен оқытушылар жаппай наразылық шараларына қатысты;
- соғыстан қайтқан жауынгерлер өз тәжірибелерін бөлісіп, қарсы қозғалысты қолдады;
- құпия құжаттардың жариялануы үкіметке деген сенімді азайтты;
- танымал әртістер мен музыканттар ашық түрде соғысқа қарсы шықты;
- Вашингтонда өткен жаппай шеру бүкіл елге әсер етті.
Бұл қозғалыстар АҚШ қоғамының демократиялық үнін көрсетіп, заманауи наразылық мәдениетінің негізін қалады.
Қарсылық білдірудің негізгі формалары мен әдістері
Соғысқа қарсы топтар түрлі тәсілдермен өз көзқарасын білдірді. Олар қоғам назарын аударту үшін креативті және бейбіт әдістерді қолданды.
- Жаппай шерулер мен марштар. АҚШ-тың ірі қалаларында мыңдаған адам көшеге шығып, соғысқа қарсы ұрандар көтерді. 1969 жылы Вашингтонда өткен шеру 500 мыңнан астам адамды жинап, бүкіл елге ықпал етті.
- Әскерге барудан бас тарту және шақыру қағаздарын өртеу. Көптеген жас жігіттер соғысқа қатысудан бас тартты. Кейбірі телекамера алдында шақырту қағаздарын жағып, бүкіл елдің назарын өзіне аударды.
- Белгілі тұлғалардың үндеулері және музыка фестивальдері. Әншілер, жазушылар мен режиссерлер соғысқа қарсы позициясын ашық білдірді. 1969 жылы өткен Вудсток фестивалі тек музыкалық оқиға ғана емес, соғысқа қарсы қозғалыстың символына айналды. Боб Дилан мен Джоан Баездің әндері бейбітшілік үндеуіне айналды.
- Мемлекеттік құпияларды әшкерелеу. 1971 жылы «The New York Times» басылымы Пентагон құжаттарын жариялады. Бұл құжаттар үкіметтің қоғамды әдейі адастырғанын дәлелдеп, үлкен сенім дағдарысын тудырды.
- Азаматтық бағынбау акциялары. Қарсы шыққандар әскери комиссариаттарды бөгеп, университет ғимараттарында отырыс ұйымдастырды. Бұл әрекеттер бейбіт сипатта болғанымен, қоғамда үлкен резонанс тудырды.
Осы әдістердің көпшілігі кейін басқа әлеуметтік қозғалыстарға үлгі болды.
Антивоендік қозғалыстың салдары
Қоғамның қарсылығы саяси процестерге және үкіметтің шешімдеріне тікелей әсер етті. Ел азаматтарының қысымы нәтижесіз қалмады.
- АҚШ біртіндеп соғысқа қатысудан бас тартты;
- Президент Никсон әскерді Вьетнамнан шығару туралы мәлімдеді;
- 1973 жылы Париж келісіміне қол қойылып, АҚШ соғысқа тікелей араласуын тоқтатты;
- билікке деген сенімнің әлсіреуі ашықтық саясатына жол ашты;
- бейбітшілік пен азаматтық белсенділік елдің жаңа құндылықтарына айналды.
Бұл қозғалыс халықтың бірлігі мен үнінің саясатқа ықпал ете алатынын дәлелдеді.
Вьетнам соғысы мен оған деген қарсылық бүкіл бір дәуірдің бет-бейнесін өзгертті. Қоғамның белсенділігі биліктің шешімдеріне әсер етіп, демократиялық принциптердің маңыздылығын көрсетті. Қарапайым адамдардың ұстанымы, өнер мен азаматтық батылдық сол кезеңнің рухын сақтап қалуға мүмкіндік берді. Бұл тәжірибе бүгінгі ұрпаққа азаматтық жауапкершілік пен адамгершілік құндылықтардың маңызын еске салады.
