Мазмұны
Мұхит пен теңіз тереңдігі ұзақ уақыт бойы адамзат үшін жұмбақ әрі қолжетімсіз кеңістік болып келді. Суасты аймағы туралы білім шектеулі болып, көптеген құбылыс тек болжам деңгейінде ғана қарастырылды. XX ғасырда бұл жағдай түбегейлі өзгерді, себебі су астын зерттеуге жаңа көзқарас әкелген тұлға пайда болды. Жак Ив Кусто мұхитты тек ғалымдарға ғана емес, бүкіл әлемге жақындата алды. Оның еңбегі ғылымға, техникаға және экологиялық санаға терең ықпал етті.
Балалық шағы және теңізге қызығушылығының қалыптасуы
Жак Ив Кусто 1910 жылдың 11 маусымында Францияда дүниеге келді. Балалық шағы түрлі елдерде өтуі оның дүниетанымын кеңейтіп, техникаға қызығушылығын арттырды. Алғашында ол әскери жолды таңдады және әскери-теңіз академиясында білім алды. 1936 жылы болған ауыр жол-көлік оқиғасы өмір бағытын өзгертті, себебі оңалту кезеңінде суға жүзу мен тыныс алу жаттығуларына көңіл бөлді. Осы уақыттан бастап теңіз оның басты зерттеу нысанына айналды.
Аквалангтың пайда болуы және техникалық серпіліс
Кустоның ең маңызды жетістіктерінің бірі – автономды тыныс алу аппаратының жасалуы. 1943 жылы ол инженер Эмиль Ганьяномен бірге аквалангты ойлап тапты. Бұл құрылғы адамға ұзақ уақыт су астында еркін тыныс алуға мүмкіндік берді. Бұған дейінгі сүңгу тәсілдері техникалық тұрғыда қатты шектелген еді. Акваланг суасты кеңістігін ғалымдар мен зерттеушілер үшін қолжетімді ортаға айналдырды.
Осы жаңалықтың маңызын түсіну үшін оның негізгі әсер еткен бағыттарын атап өткен жөн.
- мұхит тереңдігін жүйелі ғылыми зерттеу мүмкін болды;
- суасты биологиясы мен археологиясы дами бастады;
- сүңгу жұмыстарының қауіпсіздігі артты;
- әуесқой дайвинг кең таралды.
Бұл бағыттардың барлығы кейінгі жаңалықтарға берік негіз қалады.
Ғылыми экспедициялар және «Калипсо» кемесі
1950 жылы Жак Ив Кусто «Калипсо» атты зерттеу кемесіне ие болды. Бұл кеме теңіз ғылымының символына айналды. Оның бортында әлемнің әр түкпіріне ондаған экспедиция ұйымдастырылды. Команда маржан рифтерін, суасты экожүйелерін және теңіз жануарларын жан-жақты зерттеді. Су астында түсірілген бейнематериалдар сол кезең үшін тың жаңалық саналды. Осындай сапарлар арқылы мұхит алғаш рет көпшілікке нақты бейнеде көрсетілді.
Кино, кітаптар және ғылымды кеңінен таныту
Кусто қызметінің ерекше қыры – ғылымды көпшілікке жеткізу тәсілі болды. Ол түсірген деректі фильмдер халықаралық деңгейде мойындалып, беделді марапаттарға ие болды. Телехикаялар суасты әлемін арнайы дайындықсыз-ақ көруге мүмкіндік берді. Оның кітаптары ғылыми дәлдікті қарапайым әрі әсерлі тілмен ұштастырды. Нәтижесінде океанология бұқаралық мәдениеттің бір бөлігіне айналды.
Оның еңбектерінің танымал болуына әсер еткен негізгі себептерді бөлуге болады.
- Көрнекі әрі шынайы суасты түсірілімдерінің қолданылуы.
- Күрделі ғылыми үдерістерді жеңіл тілмен түсіндіруі.
- Мұхиттың әсемдігі мен осалдығына назар аударуы.
Осы факторлар теңіз тақырыбына тұрақты қызығушылық қалыптастырды.
Экологиялық көзқарасы және мұхитты қорғау
Уақыт өте келе Кусто экологиялық мәселелерге ерекше мән бере бастады. Ол теңіздердің ластануы мен экожүйелердің бұзылуы туралы алғашқылардың бірі болып ашық айтты. Фильмдері мен баяндамаларында адамзаттың табиғат алдындағы жауапкершілігі айқын көрсетілді. Ғалым халықаралық деңгейде мұхитты қорғауға шақырды. Қоршаған ортаны сақтау оның мұрасының ажырамас бөлігіне айналды.
Мұрасы және қазіргі ғылымға ықпалы
Жак Ив Кусто 1997 жылы өмірден өтті, алайда оның идеялары мен тәсілдері бүгінге дейін қолданылып келеді. Ол жасаған технологиялар қазіргі суасты зерттеулерінің негізі болып қалды. Ғылымды түсіндіру мен танытудағы әдісі жаңа буын зерттеушілерге үлгі болды. Экологиялық қозғалыстар да оның ұстанымдарынан шабыт алады. Кусто есімі суасты әлемін адамзатқа ашқан тұлға ретінде тарихта сақталды.
Оның қызметінің ауқымын көрсету үшін басты нәтижелерді атап өтуге болады.
- Мұхит тереңдігіне қолжетімділікті жеңілдетуі.
- Қоғамда океанологияға деген қызығушылық қалыптастыруы.
- Теңіз ортасын қорғау идеяларын кеңінен таратуы.
Бұл жетістіктер оның еңбегінің ұзақ мерзімді маңызын айқындайды.
Жак Ив Кусто ғылымды, техниканы және өнерді бір арнаға тоғыстыра білді. Ол мұхитты қауіпті кеңістік емес, нәзік әрі күрделі жүйе ретінде көрсетті. Суасты зерттеулері адамдардың теңізге деген көзқарасын өзгертті. Мұхитты тану оны қорғауға жасалған маңызды қадамға айналды. Сол себепті Кусто есімі ғылым мен мәдениет тарихында айрықша орын алады.
