Мазмұны
Азия әуендері тыңдаушыны ежелгі ғибадатханаларға, асқар тауларға және ірі қалалардың қым-қуыт көшелеріне жетелейді. Бұл кең-байтақ құрлықтың әр түкпірінде ғасырлар бойы ерекше музыкалық дәстүрлер мен орындау мәнері қалыптасты. Шығыстың ұлттық аспаптары эмоцияның алуан түрлі қырын ашып, тыңдарманды қайталанбас дыбыстармен таңғалдырады. Музыка – Азия халықтарының мәдени салт-дәстүрі мен мерекелерінің ажырамас бөлігі. Дәстүрлі аспаптар тудырған ерекше тембрлер мен әуендер бұл өңірдің рухани әрі көркем мұрасын тереңірек сезінуге мүмкіндік береді.
Ішекті аспаптардың көркем әлемі
Ішекті аспаптардың Азия музыка мәдениетіндегі орны айрықша. Олардың түрі мен ойнау техникасы халықтың дүниетанымын, философиясын, тұрмыс-салтын көрсетеді.
- қытайлық гучжэн – ұзын цитраға ұқсайтын аспап, орындаушының көңіл күйін нәзік жеткізе алады;
- жапондық кото – поэзия мен медитацияда сүйемелдеу үшін қолданылады;
- қазақтың домбырасы – даланың кеңдігі мен желдің екпінін әуезді түрде жеткізеді;
- үнді ситары – әуенділігі мен терең дыбысымен тыңдаушыны баурап алады;
- корейлік каягым – жұмсақ тембрімен ерекшеленеді, халықтық ансамбльдерде жиі пайдаланылады.
Бұл аспаптардың әуені тыңдарманды ерекше сезімге бөлейді әрі өткен заманның тынысын сездіреді.
Үрмелі аспаптардың өзіндік табиғаты
Үрмелі аспаптардың Азия музыкасындағы орны бөлек, олардың дыбысы табиғатпен және рухани дәстүрлермен үйлеседі.
- жапондық сякухати – дзен-медитацияда кеңінен қолданылып, адамның ішкі үйлесімге жетуіне ықпал етеді;
- қытайлық шэн – аккорд орындауға мүмкіндік беретін, өте сирек кездесетін үрмелі аспап;
- үнді бансуриі – махаббаттың символы саналады, діни рәсімдер мен классикалық орындауларда пайдаланылады;
- моңғол лимбасы – даланың желін еске салатын нәзік дыбыс шығарады;
- тайлық пхи – театр қойылымдарының ажырамас бөлігіне айналған бамбук флейта.
Үрмелі аспаптардың үні табиғаттың әсемдігі мен адам жанының тұтастығын сезіндіреді.
Ұрмалы аспаптардың сан қырлы әуені
Азия музыкасының ажырамас бөлшегі – ырғақ. Ұрмалы аспаптар мереке, медитация мен жауынгерлік би атмосферасын ерекше бояулармен толықтырады.
- Қытайдың Та Гу барабаны салтанатты шараларда қолданылады және жеңіс пен жаңарудың белгісі болып саналады.
- Жапондық тайко – қуатты дыбыспен танымал, мерекелік фестивальдерде бірнеше музыканттың бір мезетте орындауымен ерекшеленеді.
- Вьетнамдық чоинг – бұқа терісімен қапталған, қоңыр дауысты, театр қойылымдарында сүйемелдеу ретінде қолданылады.
- Үнді табласы – классикалық ансамбль құрамында, күрделі ырғақтарды орындауға мүмкіндік береді.
- Кореялық чангу – құмсағатқа ұқсас, үйлену тойларында да, театр сахнасында да ойналады.
Музыканттар концерт алдында аспапты мұқият баптап, сапалы дыбысқа қол жеткізеді. Осы арқылы дәстүрлі әуендердің мазмұны мен әсері ерекше тереңдікке ие болады.
Ерекше тембрлер әлемі
Азия музыка өнерінде тыңдаушыны ерекше әсерге бөлейтін сирек әрі өзгеше аспаптар да бар.
- варган (қомыс) – түркі және моңғол халықтарының көне аспабы, алуан түрлі обертонды дыбыстар бере алады;
- жапондық сансюген – үш ішекті, резонаторлы денесі бар, ұлттық әндер мен театрда қолданылады;
- тайлық ранат эк – ксилофонға ұқсайды, бірақ өзіндік жарқын тембрімен ерекшеленеді;
- бирмандық саунг-гаук – иілген декалы арфа, эпикалық жырларды орындауда кеңінен таралған;
- камбоджалық кхим – цитраға ұқсас, ерекше әуен шығарады.
Осындай аспаптар ұрпақтан ұрпаққа жетіп, өткен мен бүгінді жалғайды.
Азияның дәстүрлі музыкалық өнері адамды таңғалдырмай қоймайды – қайталанбас тембрлер мен күрделі ырғақтар адам жанын терең тебіреніске бөлейді. Бұл аспаптар әртүрлі халықтарды біріктіреді, музыка тілінің шексіз мүмкіндігін көрсетеді. Шығыс әуендері арқылы тыңдаушы сан алуан сезім, бейне мен ой дүниесіне еніп, сөзбен жеткізуге келмейтін әсерге бөленеді. Қазіргі таңда дәстүрлі әуендер әлемнің түкпір-түкпіріндегі композиторлар мен зерттеушілерге шабыт беріп, адамзат мәдениетінің байлығын, музыкалық өрнектерінің сан қырлылығын дәлелдеп келеді.
