XX ғасырдың әдебиеті әлемге бірнеше шедевр туындыларды сыйлады. Солардың арасында Джером Сэлинджердің «Қара бидайдағы жар шетінде» романы ерекше орынға ие. Бұл шығарма әлі күнге дейін жас буынды ғана емес, түрлі ұрпақ өкілдерін ойландырады. Романдағы жалғыздық, өмірдің мәнін іздеу, жасөспірімдік дағдарыс және шынайы сезімдер секілді мәңгілік тақырыптар оқырман жүрегіне жол тапты. Әсіресе, басты кейіпкер Холден Колфилдтің шынайы, әсерлі ойлары мен қанатты сөздері миллиондаған адамның жадында сақталып қалды.
«Егер біреуден айырылып қалсаң, оның жүзін де ұмытып кетесің, ал ол сенімен не істегенін тіпті есіңе түсіре алмайсың.»
Бұл дәйексөз қоштасу мен ұмытылудың жанға бататын табиғатын көрсетеді. Адам баласы кейде жақын жандарын еске алғанда, олардың бейнесін де, тіпті бірге өткізген сәттерді де жадынан шығарып алады.
«Депрессияның ең қауіптісі – оған бірте-бірте үйреніп кетуің.»
Бұл сөздер Холденнің ішкі жан дүниесінде болып жатқан күрделі күйді сипаттайды. Кейде адам қайғыға, күйзеліске үйреніп, оны күнделікті өмірдің бір бөлшегіне айналдырады.
«Мен әрдайым шындықты айтатынмын. Мүмкін, сондықтан мені ешкім ұнатпаған шығар.»
Бұл жолдар кейіпкердің ішкі қақтығысын, оның шынайы болуға деген ұмтылысын айқын көрсетеді. Қоғамда бетперде киюге мәжбүр адам үшін бұл қасиет кейде артықшылық болса, кейде қарғысқа айналуы мүмкін.
«Білесің бе, мен барлық нәрседен жасандылық көремін.»
Холденнің осы сөзі оның өмірге, адамдарға деген ерекше көзқарасын ашып көрсетеді. Ол шынайылықты аңсап, жалғандық пен жасандылыққа шыдай алмайды.
«Мен тек қана қара бидай алқабындағы жар шетінде балаларды құтқаратын адам болғым келеді.»
Бұл – роман атауының түпкі мәнін ашатын, ең танымал дәйексөздердің бірі. Кейіпкердің балалықтың тазалығы мен ересек өмірдің қаталдығы арасындағы өткелден балаларды қорғағысы келетіні, оның жан дүниесінің пәктігін көрсетеді.
«Адамдар ештеңені байқамайды.»
Бұл қысқа, бірақ ащы шындықты айтатын сөздер Холденнің жалғыздығы мен өзге адамдар тарапынан түсініксіздік көретінін аңғартады.
«Мен тек қарындасым Фибидің жанында болғанда ғана бақытты боламын.»
Бұл сөздер бауырмалдық пен жақын жандарға деген махаббаттың маңызын көрсетеді. Отбасы – Холден үшін өмірдегі жалғыз тірек.
«Кейде өмірден қорқып, қайда барарыңды білмей қаласың.»
Шынайы әрі эмоционалды дәйексөз. Бұл – адамның әлсіздігі мен сенімсіздікке толы сәттерінде үміт іздегендегі ойлары.
«Жасандылықпен өмір сүргенше, өлгенім артық.»
Бұл сөздер – Холденнің басты өмірлік ұстанымы. Ол үшін адалдық пен шынайылық бәрінен қымбат.
«Барлық ересектер есі ауысқандар.»
Холден ересектердің екіжүзділігі мен мінез-құлқына жиі сын айтады. Бұл сөздер жасөспірімдік бүліктің, өзіндік көзқарастың белгісіне айналған.
«Кейде бәрін тастап, ешқашан қайтып оралғың келмейді.»
Қашып кету, бәрінен жырақ болу – жасөспірімдер мен ересектердің де ішкі қалауы. Романда бұл ой бірнеше жерде кездеседі.
«Бір нәрсе жайлы неғұрлым көп айтсаң, соған өзің де сене бастайсың.»
Бұл дәйексөз сөздің күшіне, өзін-өзі сендірудің табиғатына назар аударады. Адам кейде қорқыныштары мен арманын қайта-қайта талқылай отырып, олардың шындығына сене бастайды.
Джером Сэлинджердің шығармасы – терең мағыналы, жүректі қозғайтын фразаларға толы. «Қара бидайдағы жар шетінде» романындағы дәйексөздер әр адамның жан дүниесіндегі ойларға әсер етеді. Олар шынайылықты, адалдықты, адам болмысының күрделілігін ұғынуға көмектеседі. Бұл сөздер уақыт өтсе де, өз мәнін жоғалтпай, әр буынға өзін табуға жол көрсетеді.
