Мазмұны
Көпшілік күткен демалыс күндері әп-сәтте зымырап өтіп, артында жеңіл өкініш пен таңданыс сезімін қалдырады: осы күндер қалайша тез аяқталып қалды? Каникул басталғанда, алда мол бос уақыт пен көптеген әсер күтіп тұрғандай көрінеді. Алайда санаулы сәттерден кейін-ақ қайтадан әдеттегі тіршілікке оралуға тура келеді. Бұл құбылыс балаларды да, ересектерді де ойландырады, себебі жұмыс немесе сабақ күндері уақыт баяу жылжиды, ал демалыста көзді ашып-жұмғанша өтіп кетеді. Каникул кезіндегі уақыт неге жылдамырақ сезілетінін түсінуге тырысып көрейік.
Уақытты қабылдаудың психологиялық ерекшеліктері
Уақытты қабылдау – адамның көңіл күйіне, белсенділігіне және эмоциялық жай-күйіне тәуелді субъективті процесс. Әртүрлі жағдайлар мен сезімдер сағат пен минуттың ағысын мүлде басқаша қабылдатуы мүмкін.
- оқиғалардың көптігі уақыттың тез өтетінін сездіреді, себебі күн сайын жаңа әсерге толы болады;
- ми тек ерекше әрі жарқын сәттерді жақсы есте сақтайды, ал бірсарынды күндер есімізде қалмайды;
- жағымды эмоция, қуаныш пен күйзелістің жоқтығы уақытты нақты сезінуді төмендетеді;
- адам зерігіп немесе монотонды жұмыспен айналысқанда, уақыт баяу өтетіндей көрінеді;
- демалыс кезінде кестеге аз қараймыз, сағатқа сирек үңілеміз, сондықтан күндер зымырап өте шығады.
Осы психологиялық тетіктер каникул уақытын қысқа әрі қызықты етіп көрсетеді.
Жаңалықтар мен әсерлердің рөлі
Яркие оқиғалар, жаңа жерлер мен таныстықтар ми қызметін өзгертеді. Кез келген ерекше немесе эмоциялық мәні бар жағдайларда уақыт ағымы жылдамдай түседі.
- Каникул кезінде адам көбіне жаңа жерге барады. Белгісіз бағыттар, қызықты нысандар, бейтаныс адамдар қозғалыс пен жаңашылдық сезімін тудырады. Осы сәтте ми әр детальға тоқталмайды, уақыт қысқарып кеткендей болады.
- Әсерлер жарқырай түседі, күндер мазмұнды өтеді. Есте қаларлық оқиғалардың көптігі демалыстың бір демде өте шығуына себеп болады. Сондықтан жазғы демалыс өте жылдам өтіп кеткендей көрінеді.
- Күн бірсарынды істерге толы болса, ми оларды жеңіл өңдейді, ал саяхат пен демалыста әр сәт жаңарып, сана үйреншікті ұсақ-түйекке назар аудармайды.
Осы қабылдау ерекшеліктері оқиғаларға бай күндердің көзді ашып-жұмғанша өте шығуына әкеледі.
Әдет пен жас ерекшеліктерінің әсері
Уақытты қабылдауға тек эмоция ғана емес, жас пен күнделікті әдеттер де әсер етеді. Жыл өткен сайын уақыт бұрынғыдан да тез өтіп жатқандай болады.
- балалық шақта күн сайын жаңалық пен әсерге толы болғандықтан, уақыт баяу өтетіндей көрінеді;
- ересектер көбіне нақты кестемен өмір сүреді, соның нәтижесінде өмір бірсарынды оқиғалардың тізбегіне айналады;
- қайталанатын істер мен тынымсыз тірлік күндерді созыңқы, ал ерекше сәттерді қысқа етеді;
- адам жасы ұлғайған сайын жаңа әсер азайып, демалыс уақыттары жарқ етіп өте шығады;
- белгілі бір өмір салтына үйренген адам үшін каникул ерекше оқиғаға айналып, сондықтан тез өтіп кетеді.
Осыны түсіну демалысты есте қаларлықтай өткізуге және оны ұзақ уақыт бойы еске алып жүруге көмектеседі.
Ғылыми зерттеулер адамның уақытты қалай қабылдайтыны күнделікті өмірді қалай өткізетініне, әсерлер мен эмоцияларға байланысты екенін айғақтайды. Демалыс күндері жылдамырақ өтуі – олардың қуанышқа, жаңа әсер мен жағымды шаршауға толы болуынан. Әр сәттің қадірін біліп, ұсақ-түйекке мән беруді үйрену, жаңа нәрселерден қорықпау – осындай күндерді шынайы есте қаларлық ете алады. Сол кезде ең қысқа каникулдың өзі әсерлі де мәнді болып қалады.
