Мазмұны
Аралар — табиғат пен адам өмірінде аса маңызды рөл атқаратын ерекше жәндіктер. Олардың еңбекқорлығы, ұя ішіндегі күрделі ұйымдасуы және бал жасау қабілеті ғасырлар бойы ғалымдарды, жазушыларды, табиғат жанашырларын таңғалдырды. Егер осы кішкентай еңбекқор тіршілік иелеріне мұқият назар аударсаңыз, көптеген қызықты әрі ерекше жайттарды біліп, табиғатқа көзқарасыңыз өзгереді.
Ұядағы ерекше тәртіп пен еңбек бөлінісі
Аралар қоғамы — әрбір мүшесі өз рөлін дәл орындайтын мінсіз жүйе. Мұндай тәртіп бүкіл ұяның тиімді әрі үйлесімді жұмыс істеуіне мүмкіндік береді.
- әр ұяда тек бір ғана аналық ара болады, оның міндеті — жұмыртқа салу;
- жұмысшы аралар түрлі тапсырмаларды атқарады: ұя тұрғызады, нектар жинайды, балапанға күтім жасайды және ұяны қорғайды;
- трутеньдер — ұрғашы араларды ұрықтандыру үшін қажет еркек жәндіктер;
- ұя ішінде қатаң тәртіп пен еңбек бөлінісі орнаған, әр ара өз жұмысына жауапкершілікпен қарайды;
- гүлдің орнын, нектар көзін хабарлау үшін аралар ерекше «билеу» арқылы ақпарат жеткізеді.
Осындай еңбек бөлінісі олардың ұжымдық тиімділігін арттырады.
Биологиясы мен мінез-құлқының ерекшеліктері
Аралар биологиялық және мінездік тұрғыдан көптеген рекордтарға ие ерекше жәндіктер. Олардың табиғи мүмкіндіктері мен қабілеттері таңқалдырады.
Келесі қызықты мысалдарды атап өтуге болады:
- Аралар түстерді жақсы ажырата алады, тіпті адам көрмейтін ультракүлгін сәулелерді де сезеді. Бұл қасиет оларға нектарға бай гүлдерді оңай табуға мүмкіндік береді;
- Бір жұмысшы ара өмір бойы небәрі бір шай қасық бал ғана жинайды, бірақ ұжымдық еңбектің арқасында бүкіл ұя бірнеше келі бал өндіреді;
- Ұшу кезінде ара бір секундта 200 рет қанат қаға алады, бұл оған жылдам әрі маневрлі қозғалыс жасауға көмектеседі;
- Суық мезгілде аралар бір-біріне тығыз жабысып, ұя ішінде жылу сақтап, өздерін қорғайды;
- Аралар күн сәулесіне, жер бедеріне және тіпті Жердің магнит өрісіне қарай бағдар ала алады.
Бұл ерекшеліктер олардың табиғаттағы орнын ерекше етеді.
Аралардың табиғат пен адам үшін маңызы
Аралар — тек бал жасаушылар ғана емес, сонымен қатар өсімдіктерді тозаңдатуда аса маңызды қызмет атқарады. Бұл процесс экожүйенің тепе-теңдігі үшін қажет.
Маңызды қызметтеріне мыналар жатады:
- аралар өсімдіктерді тозаңдандыру арқылы жеміс, тұқым және жалпы табиғи әртүрліліктің сақталуына ықпал етеді;
- аралар арқылы ауыл шаруашылығы дақылдарының үштен бірі мол өнім береді;
- аралар популяциясының азаюы табиғи баланстың бұзылуына және өсімдік түрлерінің азаюына әкеледі;
- ара өнімдері (бал, прополис, балауыз) медицинада, косметологияда және тағам өнеркәсібінде кеңінен қолданылады;
- үй ауласында ұя ұстау қоршаған ортаны жақсартуға және таза табиғи өнім алуға мүмкіндік береді.
Аралардың табиғатқа әсерін бағалау қиын.
Аралар — табиғаттағы шағын, бірақ аса маңызды тіршілік иесі. Олардың ұжымдық тәртібі, еңбекқорлығы және өсімдіктерді тозаңдатудағы рөлі табиғаттың байлығы мен адамзаттың әл-ауқаты үшін өте құнды. Аралар туралы деректерге тереңірек үңіле отырып, оларды қорғау мен сақтаудың маңызын жақсы түсінуге болады. Бұл — болашақ ұрпақ үшін табиғатты аялауға бастайтын қадам.
