Мазмұны
Айна – адам өміріндегі ең жұмбақ әрі тылсым заттардың бірі. Ол ғасырлар бойы адамдардың бойында бір мезетте таңданыс пен үрей тудырған. Көпшілік айнадағы бейнені жай ғана көрініс емес, жан мен рухтың көрінісі, тіпті басқа әлемге апарар өткел деп қабылдаған. Әсіресе ұйықтайтын бөлмеде тұрған айнаға қатысты сенім ерекше, себебі дәл осы жерде адам ең әлсіз күйінде болады. Сол себепті айна мен төсектің орналасуына байланысты көптеген ырымдар мен нанымдар қалыптасқан.
Айнаға деген сенімнің бастауы
Айна адамзат мәдениетінде ежелден бар. Алғашқы айналар жылтыр металлдан жасалып, кейінірек шыны мен амальгама қолданылған. Ежелгі адамдар өз бейнесін жанның бір бөлігі деп есептеп, айна жан қуатын сақтап қана қоймай, кейде оны тартып алады деп сенген.
Кейбір халықтар айнаға тірі жан секілді қарап, оның «есте сақтау қабілеті бар» деп санаған. Сол себепті қайтыс болған адамның үйінде айналарды жауып қою, түнде оған қарамау немесе төсектің қарсы алдына қоймау сияқты дәстүрлер пайда болған. Мұндай әрекеттер үйді жамандықтан қорғап, рухани тыныштықты сақтаудың жолы ретінде қабылданған.
Неліктен айна ұйықтайтын бөлмеде қорқыныш тудырады
Қазіргі заманның адамдары ғылым мен тұрмыстық ыңғайлылыққа сүйенсе де, ежелгі сенімдердің ізі әлі де сақталған. Көпшілік төсектің дәл қарсысында айна орнатудан қашады, әсіресе егер онда ұйықтап жатқан адам толық көрінсе.
Мұндай сақтықтың бірнеше себебі бар:
- адам ұйқы кезінде толық тынышталып, қорғансыз күйге түседі, ал айна сол сәтте «энергияны жұтып», шаршау мен мазасыздық тудыруы мүмкін деп есептеледі;
- ұйықтап жатқан адамның бейнесі жағымсыз энергияны тартып, ұйқысыздық пен үрей шақырады деген сенім бар;
- кей нанымдар бойынша, ұйқы кезінде адамның жаны саяхатқа шығады, ал айнадағы бейне оның жолын адастыруы мүмкін;
- кей дәстүрлерде айна – өзге әлемге апарар қақпа, ал түнгі уақытта ол ашылып, жын-перілер үйге енуі ықтимал делінген;
- тым үлкен айна бөлмеде бөтен біреудің бар секілді әсер қалдырып, тыныштықты бұзады.
Ғылыми тұрғыдан қарағанда, түнде қозғалыстың шағылысуы немесе жарықтың түсуі де адамды шошытып, бейсаналы түрде мазасыздық тудыратыны дәлелденген.
Айнаға байланысты халық сенімдері
Айнаға қатысты ырымдар халық жадында сақталып, ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келеді. Олар адамның өз үйін және рухани кеңістігін қорғауға деген бейсаналы ұмтылысын көрсетеді.
Кең тараған наным-сенімдердің кейбірі мыналар:
- Айна сыну – өзгеріс немесе сәтсіздік белгісі. Ертеде сынған айнамен бірге адамның қорғаныш қабаты да бұзылады деп сенген, сондықтан оның сынықтарын үйден алыс жерге көміп тастаған.
- Шам жарығымен айнаға қарауға болмайды. Әлсіз жарықта бейне бұлдырланып, «тіріге айналып», жын-шайтанды шақыруы мүмкін деп есептелген.
- Көңілсіз күйде айнаға қарамау керек. Себебі айна сол сәттегі эмоцияны «есте сақтап», кейін оны қайта қайтаруы мүмкін делінеді.
- Жаңа айна сатып алынған соң оны таза шүберекпен немесе қасиетті сумен сүрту қажет, бұл бөтен энергиядан арылу белгісі.
- Қонақ кеткен соң айнаға ұзақ қарамаған дұрыс, өйткені ол адамның көңіл-күйі мен ойын өз бойына сіңіріп алады деген түсінік бар.
Бұл ырымдардың барлығы адамның ішкі тыныштығын қорғауға бағытталған және символдық мағынасы терең.
Қазіргі көзқарас пен практикалық кеңестер
Тіпті технология дамыған заманда да айна туралы сенім өз маңызын жоғалтқан жоқ. Дизайнерлер мен психологтар да айна орналасуының адамның психологиялық жай-күйіне әсер ететінін айтады.
Мамандардың кеңестері мынандай:
- айнаны төсектің тура қарсы алдына қоймаңыз, әсіресе сіз жарық пен қозғалысқа сезімтал болсаңыз;
- рамасы жылы түсті, көзге жағымды айна таңдаңыз;
- егер өзіңізді жайсыз сезінсеңіз, ұйықтар алдында оны жеңіл матамен жауып қойыңыз;
- айнаны киім шешетін немесе сәнденетін бұрышқа орналастырған дұрыс;
- айна беті әрдайым таза болуы керек, себебі шаң мен дақ адамға бейсаналы түрде мазасыздық тудырады.
Бұл кеңестер үйдің эстетикасы мен рухани тыныштығын сақтауға көмектеседі.
Айна – тек тұрмыстық зат емес, ол адамның жан әлемімен тығыз байланысты символ. Адамдар оны ежелден сиқырлы әрі қасиетті деп санаған, ал кейде одан сақтанған. Мүмкін, дәл осы тылсымдық пен әсемдік үйлесімі айнаға ерекше мән берген болар. Адам ырымдарға сенсе де, сенбесе де, ең бастысы – өз жайлылығы мен тыныштығын сақтау. Егер айна бөлмеде үйлесім мен жылылық тудырса, ол тек жарық пен әдеміліктің емес, рухани тепе-теңдіктің де белгісі болмақ.
